water pollution project work methodology in marathi

जल प्रदूषण मराठी माहिती: उद्दिष्टे, विश्लेषण, समस्या, कारणे, कार्यपद्धती

नमस्कार मित्रांनो, आजच्या या लेखात आपण जल प्रदूषण मराठी माहिती पाहणार आहोत. त्यामध्ये जल प्रदूषण उद्दिष्टे (Water Pollution Objectives). जल प्रदूषण विश्लेषण मराठी माहिती (Water Pollution Analysis Marathi Information), जल प्रदूषण समस्या (Water pollution problem in Marathi), जल प्रदूषण महत्व, जल प्रदूषण कारणे मराठी माहिती (Causes of Water Pollution Marathi Information), जल प्रदूषण कार्यपद्धती माहिती (Information on water pollution procedures in Marathi) इत्यादी सविस्तर माहिती या लेखात तुम्हाला मिळणार आहे.

Table of Contents

जल प्रदूषण उद्दिष्टे

जलप्रदूषणाचे निराकरण करण्याच्या उद्दिष्टांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• सार्वजनिक आरोग्याचे संरक्षण: जलप्रदूषणाचा सामना करण्याच्या मुख्य उद्दिष्टांपैकी एक म्हणजे सार्वजनिक आरोग्याचे रक्षण करणे. दूषित पाण्यामुळे कॉलरा, आमांश, विषमज्वर यांसारखे विविध आजार आणि आजार होऊ शकतात.
• पर्यावरणाचे संरक्षण: जलप्रदूषणाचा जलीय परिसंस्थेवर महत्त्वपूर्ण परिणाम होऊ शकतो, ज्यामुळे जैवविविधता नष्ट होऊ शकते आणि नैसर्गिक अधिवासांचे नुकसान होऊ शकते. त्यामुळे पर्यावरण आणि जलीय परिसंस्थेवर अवलंबून असलेल्या विविध प्रजातींचे संरक्षण करण्यासाठी जलप्रदूषणावर उपाय करणे आवश्यक आहे.
• नैसर्गिक संसाधनांचे संवर्धन: पाणी हा एक मौल्यवान नैसर्गिक स्त्रोत आहे आणि भविष्यातील पिढ्यांसाठी या संसाधनाचे जतन करण्यासाठी जल प्रदूषणावर उपाय करणे आवश्यक आहे.
• आर्थिक विकास: आर्थिक विकासासाठी स्वच्छ पाणी आवश्यक आहे, विशेषतः कृषी, पर्यटन आणि उद्योग यासारख्या क्षेत्रांमध्ये. त्यामुळे आर्थिक विकास आणि वाढीसाठी जलप्रदूषणावर उपाय करणे आवश्यक आहे.
• नियमांचे पालन: पाण्याच्या गुणवत्तेचे आणि सार्वजनिक आरोग्याचे रक्षण करण्यासाठी असलेल्या नियमांचे आणि कायद्यांचे पालन करण्यासाठी जलप्रदूषणाला संबोधित करणे देखील आवश्यक आहे.
• हवामान बदलाचे शमन: जलप्रदूषण हवामान बदलास हातभार लावू शकते आणि त्यास संबोधित करणे जलीय परिसंस्थेवरील हवामान बदलाचे परिणाम कमी करण्यास मदत करू शकते.

जलप्रदूषणाला संबोधित करण्याचे उद्दिष्ट सार्वजनिक आरोग्याचे रक्षण करणे, नैसर्गिक संसाधनांचे जतन करणे, पर्यावरणाचे रक्षण करणे, आर्थिक विकासास समर्थन देणे, नियमांचे पालन करणे आणि हवामानातील बदल कमी करणे हे आहेत.

वायू प्रदूषण मराठी माहिती: प्रस्तावना, महत्व, उद्दिष्टे, कारणे, उपाय योजना

जल प्रदूषण विश्लेषण मराठी माहिती

जल प्रदूषण विश्लेषणामध्ये पाण्याच्या शरीरातील प्रदूषकांचे प्रकार आणि स्त्रोत, प्रदूषणाचे संभाव्य परिणाम आणि प्रदूषण नियंत्रित करण्यासाठी किंवा कमी करण्यासाठी कोणत्याही विद्यमान उपायांची प्रभावीता यांचा समावेश आहे. जल प्रदूषण विश्लेषणाचे काही प्रमुख घटक येथे आहेत:

• प्रदूषक ओळखणे: जल प्रदूषण विश्लेषण पाण्यातील प्रदूषक, जसे की रसायने, पोषक घटक, गाळ आणि सूक्ष्मजीव ओळखण्यापासून सुरू होते. या प्रदूषकांचे स्रोत, जसे की औद्योगिक विसर्जन, कृषी प्रवाह किंवा सांडपाणी प्रक्रिया संयंत्रे देखील ओळखली जातात.
• परिणामांचे मूल्यांकन: पर्यावरण आणि मानवी आरोग्यावर जलप्रदूषणाच्या संभाव्य परिणामांचे मूल्यांकन केले जाते. यामध्ये पाण्याची कमी झालेली गुणवत्ता, जलचर वस्ती आणि परिसंस्थेचे नुकसान आणि जे लोक पाणी पिण्यासाठी किंवा करमणुकीसाठी वापरतात त्यांच्या आरोग्याचे धोके यांचा समावेश असू शकतो.
• प्रदूषण पातळी मोजणे: जल प्रदूषण विश्लेषणामध्ये पाण्यातील प्रदूषकांची पातळी मोजणे, पाण्याचे नमुने आणि प्रयोगशाळा विश्लेषण यासारख्या तंत्रांचा वापर करणे समाविष्ट आहे. हे मोजमाप परिमाणवाचक डेटा प्रदान करतात ज्याचा वापर प्रदूषणाची व्याप्ती आणि तीव्रता मोजण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
• नियंत्रण उपायांचे मूल्यमापन: सांडपाणी प्रक्रिया संयंत्रे किंवा प्रदूषण नियंत्रण नियमांसारख्या कोणत्याही विद्यमान नियंत्रण उपायांच्या परिणामकारकतेचे मूल्यमापन केले जाते. प्रदूषण पातळी कमी करण्यावर आणि पाण्याच्या गुणवत्तेचे संरक्षण करण्यावर त्यांच्या प्रभावाचे मूल्यांकन करणे समाविष्ट आहे.
• विकसनशील उपाय: विश्लेषणाच्या आधारे, प्रदूषणाचा सामना करण्यासाठी उपाय विकसित केले जातात. यामध्ये नवीन नियंत्रण उपाय अंमलात आणणे, विद्यमान सुधारणे किंवा प्रदूषक डिस्चार्ज कमी करण्यासाठी नवीन नियम विकसित करणे समाविष्ट असू शकते.
• देखरेख प्रगती: अंमलात आणलेल्या कोणत्याही उपायांच्या परिणामकारकतेचे मूल्यांकन करण्यासाठी आणि उद्भवणारे कोणतेही बदल किंवा नवीन समस्या ओळखण्यासाठी मॉनिटरिंग महत्वाचे आहे. नियमित देखरेख डेटा देखील प्रदान करते ज्याचा वापर प्रदूषण नियंत्रण उपाय सुधारण्यासाठी आणि सुधारण्यासाठी केला जाऊ शकतो.

जलसंस्थेतील प्रदूषणाचे स्वरूप आणि प्रमाण समजून घेण्यासाठी आणि ते नियंत्रित करण्यासाठी आणि कमी करण्यासाठी प्रभावी धोरणे विकसित करण्यासाठी जल प्रदूषण विश्लेषण आवश्यक आहे.

जल प्रदूषण समस्या

जल प्रदूषण ही एक महत्त्वाची समस्या आहे जी जगभरातील अनेक प्रदेशांना प्रभावित करते. जल प्रदूषणाशी संबंधित काही प्रमुख समस्या येथे आहेत:

• प्रदूषणाचे स्रोत: औद्योगिक विसर्जन, शेतीतून वाहून जाणारे पाणी, सांडपाणी आणि सांडपाणी आणि वादळाच्या पाण्याचा समावेश असलेल्या विविध स्रोतांमधून जल प्रदूषण होऊ शकते. हे स्त्रोत विविध प्रकारचे प्रदूषक, जसे की रसायने, पोषक घटक, रोगजनक आणि गाळ, पाण्याच्या शरीरात प्रवेश करू शकतात.
• मानवी आरोग्यावर परिणाम: जलप्रदूषणामुळे दूषित पाणी पिणाऱ्या किंवा वापरणाऱ्या लोकांच्या आरोग्यावर गंभीर परिणाम होऊ शकतात. जीवाणू, विषाणू आणि विषारी रसायने यांसारख्या प्रदूषकांच्या संपर्कामुळे आजार आणि रोग होऊ शकतात, विशेषत: मुले आणि वृद्धांसारख्या असुरक्षित लोकांमध्ये.
• पर्यावरणीय प्रभाव: जलप्रदूषणाचा मासे, उभयचर प्राणी आणि अपृष्ठवंशी प्राण्यांसह जलीय परिसंस्थेवर आणि त्यांच्या रहिवाशांवर लक्षणीय परिणाम होऊ शकतो. पोषक आणि इतर प्रदूषकांच्या उच्च पातळीमुळे अल्गल ब्लूम्स आणि ऑक्सिजनची कमतरता होऊ शकते, ज्यामुळे जलचरांना हानी पोहोचू शकते.
• आर्थिक प्रभाव: जलप्रदूषणाचे महत्त्वपूर्ण आर्थिक परिणाम देखील होऊ शकतात, विशेषतः स्वच्छ पाण्यावर अवलंबून असलेल्या उद्योगांसाठी, जसे की शेती, मासेमारी आणि पर्यटन. जलस्रोतांच्या दूषिततेमुळे जल प्रक्रिया आणि पायाभूत सुविधांच्या देखभालीसाठी खर्च वाढू शकतो.
• हवामान बदल: हवामान बदलामुळे पूर आणि दुष्काळ यांसारख्या अत्यंत हवामानाच्या घटनांची वारंवारता आणि तीव्रता वाढवून जल प्रदूषण समस्या वाढवत आहे, ज्यामुळे जलस्रोतांचे प्रवाह आणि प्रदूषण वाढू शकते.

जलप्रदूषण ही एक जटिल आणि बहुआयामी समस्या आहे ज्याला नियंत्रित करण्यासाठी आणि कमी करण्यासाठी सर्वसमावेशक धोरणांची आवश्यकता आहे. या धोरणांमध्ये सांडपाणी प्रक्रिया आणि वादळाच्या पाण्याचे व्यवस्थापन सुधारणे, औद्योगिक आणि कृषी विसर्जन कमी करणे आणि पाण्याच्या गुणवत्तेचे संरक्षण करण्यासाठी नियम आणि धोरणे लागू करणे यांचा समावेश असू शकतो.

जमिनीची धूप म्हणजे काय: प्रकार , कारणे, उपाययोजना | Soil Erosion in Marathi

जल प्रदूषण कारणे मराठी माहिती

जल प्रदूषण विविध मानवी आणि नैसर्गिक घटकांमुळे होऊ शकते. जलप्रदूषणाची काही सामान्य कारणे येथे आहेत:

• औद्योगिक विसर्जन : औद्योगिक क्रियाकलाप जसे की उत्पादन, खाणकाम आणि ऊर्जा उत्पादन जलमार्गांमध्ये जड धातू, रसायने आणि तेलांसह अनेक प्रदूषके सोडू शकतात.
• कृषी क्रियाकलाप: कीटकनाशके आणि खतांचा वापर यासारख्या कृषी पद्धतींमुळे पोषक आणि रसायने पाण्याच्या शरीरात वाहून जाऊ शकतात. पशुधनाच्या ऑपरेशन्समधील प्राण्यांचा कचरा देखील जलमार्गांमध्ये जीवाणू आणि इतर रोगजनकांचा प्रवेश करू शकतो.
• सांडपाणी आणि सांडपाणी: घरे आणि व्यवसायातील सांडपाणी आणि सांडपाणी यामध्ये बॅक्टेरिया, विषाणू आणि रसायनांसह अनेक प्रकारचे प्रदूषक असू शकतात. योग्य प्रकारे उपचार न केल्यास, हे प्रदूषक जवळपासचे जलस्रोत दूषित करू शकतात.
• जमीन वापरण्याच्या पद्धती: जंगलतोड, शहरीकरण आणि बांधकाम यासारख्या जमिनीच्या वापराच्या पद्धतींमुळे जलमार्गांमध्ये धूप आणि अवसादन वाढू शकते, ज्यामुळे जलचरांना हानी पोहोचते आणि पाण्याची गुणवत्ता कमी होते.
• सागरी क्रियाकलाप: नौवहन, तेल ड्रिलिंग आणि मासेमारी यांसारख्या सागरी क्रियाकलापांमुळे समुद्रात तेल आणि इतर प्रदूषकांची गळती होऊ शकते, ज्यामुळे सागरी जीवन आणि किनारी परिसंस्थांना हानी पोहोचू शकते.

जलप्रदूषण ही अनेक कारणांसह एक जटिल समस्या आहे आणि ती सोडवण्यासाठी सर्वसमावेशक दृष्टीकोन आवश्यक आहे ज्यामध्ये अनेक स्त्रोतांकडून होणारे प्रदूषण कमी करण्याच्या उपायांचा समावेश आहे. यामध्ये सांडपाणी प्रक्रिया सुधारणे, औद्योगिक आणि कृषी विसर्जन कमी करणे आणि पाण्याच्या गुणवत्तेचे संरक्षण करण्यासाठी नियम आणि धोरणे लागू करणे समाविष्ट असू शकते.

जल प्रदूषण कार्यपद्धती माहिती

जल प्रदूषण प्रक्रिया जल प्रदूषण संबोधित करण्यासाठी आणि कमी करण्यासाठी उचललेल्या पावलांचा संदर्भ देते. जलप्रदूषण नियंत्रित करण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या काही सामान्य प्रक्रिया येथे आहेत:

• देखरेख: प्रदूषणाचे स्रोत ओळखण्यासाठी आणि पाण्याच्या गुणवत्तेतील बदलांचा मागोवा घेण्यासाठी पाण्याच्या गुणवत्तेचे नियमित निरीक्षण करणे आवश्यक आहे. यामध्ये पाण्याचे नमुने गोळा करणे आणि प्रदूषकांच्या श्रेणीसाठी त्यांचे विश्लेषण करणे समाविष्ट असू शकते.
• सांडपाणी प्रक्रिया: सांडपाणी प्रक्रियेमध्ये सांडपाणी जलाशयांमध्ये सोडण्यापूर्वी त्यातील प्रदूषक काढून टाकणे समाविष्ट आहे. सेंद्रिय पदार्थ, पोषक घटक आणि रोगजनक यांसारख्या प्रदूषकांना काढून टाकण्यासाठी उपचारांमध्ये भौतिक, रासायनिक आणि जैविक प्रक्रियांचा समावेश असू शकतो.
• वादळाच्या पाण्याचे व्यवस्थापन: वादळाच्या पाण्याच्या व्यवस्थापनामध्ये वादळातून होणारे प्रवाह नियंत्रित करणे आणि जलमार्गांमध्ये प्रवेश करणाऱ्या प्रदूषकांचे प्रमाण कमी करणे समाविष्ट आहे. यामध्ये झिरपणारे फुटपाथ, हिरवी छत आणि पावसाच्या बागांचा वापर करून वादळाचे पाणी पकडणे आणि फिल्टर करणे यासारख्या उपायांचा समावेश असू शकतो.
• स्त्रोत नियंत्रण: स्त्रोत नियंत्रणामध्ये प्रदूषकांचे त्यांच्या स्त्रोतावर सोडणे कमी करणे किंवा काढून टाकणे समाविष्ट आहे. यामध्ये औद्योगिक आणि कृषी क्रियाकलापांमधील प्रदूषण कमी करण्यासाठी सर्वोत्तम व्यवस्थापन पद्धती लागू करणे, बांधकाम साइट्सवरून होणारे प्रवाह नियंत्रित करणे आणि घरे आणि व्यवसायांमध्ये हानिकारक रसायनांचा वापर कमी करणे यांचा समावेश असू शकतो.
• नियम आणि धोरणे: ज लप्रदूषण नियंत्रित करण्यासाठी नियम आणि धोरणे ही प्रभावी साधने असू शकतात. यामध्ये पाण्याच्या गुणवत्तेसाठी मानके लागू करणे, जलमार्गांमध्ये सोडण्यासाठी परवानग्या आवश्यक आणि पालन न केल्याबद्दल दंड स्थापित करणे यांचा समावेश असू शकतो.

सार्वजनिक शिक्षण आणि पोहोच: जल प्रदूषण आणि त्याचे परिणाम याबद्दल लोकांना शिक्षित करणे जागरूकता वाढविण्यात आणि प्रदूषण कमी करणार्‍या वर्तनांना प्रोत्साहन देण्यास मदत करू शकते. यामध्ये प्रदूषण कमी करणाऱ्या घरगुती पद्धतींची माहिती देणे समाविष्ट असू शकते, जसे की कमी पाणी वापरणे आणि घरगुती रसायनांची योग्य विल्हेवाट लावणे.

एकंदरीत, जलप्रदूषणाला संबोधित करण्यासाठी सर्वसमावेशक दृष्टीकोन आवश्यक आहे ज्यामध्ये विविध स्त्रोतांचे प्रदूषण कमी करण्यासाठी अनेक प्रक्रियांचा समावेश आहे. मानवी आरोग्य, पर्यावरण आणि अर्थव्यवस्थेचे रक्षण करण्यासाठी प्रभावी जल प्रदूषण प्रक्रिया आवश्यक आहेत.

• TFWS Scheme in Maharashtra for Engineering | ट्यूशन फी माफी योजना 2024
• इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ निवृत्ती योजना |Old Pension Scheme Maharashtra
• विधवा पेंशन योजना महाराष्ट्र Form: कागदपत्रे, अर्ज, पात्रता
• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर रोजगार प्रोत्साहन योजना 2024 महाराष्ट्र GR संपूर्ण माहिती
• महाराष्ट्र शिधापत्रिका यादी 2024 | mahafood.gov.in Online Application

Leave a Comment Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

जल प्रदूषण प्रोजेक्ट मराठी | Jal Pradushan project in marathi

नमस्कार मंडळी,

Jal Pradushan project in marathi- मित्रांनो आजच्या लेखांमध्ये आपण जल प्रदूषण प्रोजेक्ट मराठी मध्ये बघणार आहोत. जल प्रदूषण, जल प्रदूषण प्रोजेक्टची उद्दिष्टे, जल प्रदूषणाची कारणे, आणि जल प्रदूषणामुळे होणारे परिणाम याविषयी संपूर्ण माहिती या लेखामध्ये आज आपण बघणार आहोत. आजच्या संपूर्ण लेखातली माहिती ही Jal pradushan project in marathi यावर असणार आहे. तुम्हाला ही माहिती हवी असल्यास या लेखामधून तुम्ही कॉपी ही करू शकतात. Jal pradushan project in marathi सजीवांवर झालेले विपरीत परिणाम किंवा येणाऱ्या काळात होणारे परिणाम यांचे स्रोत ओळखण्यासाठी, जागरूकता निर्माण करण्यासाठी, येणाऱ्या काळामध्ये जल प्रदूषण थांबविण्यासाठी आणि जल प्रदूषणावर प्रतिबंधित उपाय सुचविण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण पर्याय ठरू शकतो. 

Table of Contents

jal pradushan project in marathi prastavana

जलप्रदूषण म्हणजे नेमके काय? बरं, जेव्हा हानिकारक पदार्थ आपल्या जलमार्गात प्रवेश करतात आणि वनस्पती, प्राणी आणि अगदी स्वच्छ पाण्यावर अवलंबून असलेल्या आपल्या मानवांसाठी गोष्टी बिघडवतात. हे पदार्थ बऱ्याच वेगवेगळ्या स्त्रोतांमधून येऊ शकतात, जसे की रसायने टाकणारे कारखाने, कीटकनाशके आणि खते वाहून नेणाऱ्या शेतातून वाहून जाणे, किंवा अगदी नियमित लोक त्यांचा कचरा तिथे फेकतात. यालाच जलप्रदूषण असे म्हणतात.

जल प्रदूषण प्रोजेक्ट मराठी | Jal Pradushan project in marathi 

नद्या, सरोवरे, भूजल आणि महासागर यांसारख्या नैसर्गिक जलस्रोतांमध्ये जेव्हा काही हानिकारक पदार्थ, दूषित पदार्थ किंवा प्रदूषक येतात, म्हणजेच जेव्हा शुद्ध पाण्यामध्ये अशुद्ध असणारे घटक मिसळतात आणि हे घटक सजीवांच्या जीवाला हानिकारक असते, तेव्हा जल प्रदूषण झाले असे आपण म्हणू शकतो. जल प्रदूषण ही एक महत्त्वपूर्ण पर्यावरणीय समस्या आहे आणि जल प्रदूषणामार्फत झालेले प्रदूषण याच्यामुळे जलचर, परिसंस्था आणि मानवी आरोग्यावर अधिक परिणाम होऊ शकतात.

प्रदूषण म्हणजे काय | Jal Pradushan project in marathi 

प्रदूषण म्हणजे हानिकारक किंवा दूषित पदार्थ हे जेव्हा नैसर्गिक वातावरणात जाऊन मिसळतात आणि त्याच्या सजीवांवर किंवा मानवी जीवनवर प्रतिकूल परिणाम  हाऊ लागतो त्यालाच प्रदूषण असे म्हणतात.

प्रदूषणाचे प्रकार | Types of Pollution in Marathi

प्रदूषणाचे चार प्रकार आहेत त्यापैकी जल प्रदूषण, वायू प्रदूषण, ध्वनी प्रदूषण, मृदा प्रदूषण हे मुख्य प्रकार आहेत.

जल प्रदूषण – Jal Pradushan | Water Pollution in Marathi

रसायने ,सांडपाणी ,जोडधातू, कृषी प्रवाह आणि प्लास्टिक यांसारख्या प्रदूषकांचं नद्या, त्याला, धन्य, समुद्र, महासागर, भूजल हे जल स्रोत दूषित होतात.

वायु प्रदूषण | Air Pollution in Marathi

हवेमधील हानिकारक पदार्थ जसे की पार्टिक्युलेट मॅटर, नायट्रोजन ऑक्साईड, सल्फर डायऑक्साइड, कार्बन मोनोऑक्साइड आणि अस्थिर सेंद्रिय संयुगे किंवा किंवा औद्योगिक प्रक्रिया आणि जळणारे जीवाश्म इंधन यांचा समावेश होतो नैसर्गिक वातावरणात होतो तेव्हा हवय मार्फत घाण प्रदूषण होऊन मानवी जीवनावर विपरीत परिणाम होऊ लागतो. Jal Pradushan project in marathi या बरोबरच आपण वायु प्रदूषणावर पण निबंध वाचू शकता.

ध्वनी प्रदूषण | Sound Pollution in Marathi

अतिरिक्त असणाऱ्या आवाजामुळे नैसर्गिक पर्यावरणात नको ते वातावरण निर्माण होते आणि यामुळे मानवी जीवनावर किंवा वन्यजीवावर त्याचा परिणाम होऊ लागतो.

मृदा प्रदूषण | Soil Pollution in Marathi

अयोग्य कचऱ्याची विल्हेवाट, कीटकनाशके आणि कृषीमध्ये केला जाणारा खतांचा वापर यामुळे वनस्पतीवर विपरीत परिणाम होऊन मानवी जीवनावर त्याचे परिणाम दिसू लागतात.

जल प्रदूषणाचे संवर्धन महत्त्व | Conservation Significance of Water Pollution in Marathi

पाणी हा अतिशय रोजच्या वापरातला अतिशय महत्त्वाचा  घटक आहे आणि यामुळे आपण सर्वांनी पाण्याचे संरक्षण करणे अधिक गरजेचे आहे. आजच्या जगात पाणी हे अतिशय मर्यादित स्वरूपात उपलब्ध आहे. पाण्याचे संवर्धन न केल्यास पाणीटंचाई निर्माण होऊ शकते. जल म्हणजेच पाणी, पाणी हे अपायकारक तेव्हा बनते, जेव्हा पाण्यामध्ये हानिकारक असलेले पदार्थ, अशुद्ध सांडपाणी जाऊन मिसळते तेव्हा हे पाणी दूषित होऊन ते अपायकारक बनते. अशा वेळेस पाण्याचे तापमान, पाण्याची पारदर्शकता, पाण्याचा रंग किंवा पाण्याची चव वेगळी लागणे अशा समस्यांना तोंड द्यावे लागते. पुढे Jal Pradushan project in Marathi या लेखामध्ये वाचा.

पृथ्वीवर सुमारे ७१ टक्के भाग पाण्याने व्यापला आहे, आणि उर्वरित 29 टक्के भाग जमिनीने व्यापलेला आहे परंतु यामध्ये तीन टक्के गोड पाणी आणि नऊ टक्के क्षारयुक्त पाणी उपलब्ध आहे. तीन टक्के गोड पाण्यामधून 2.1% पाणी हे बर्फाच्या स्वरूपात उंच पर्वतांवर शिखरांवर जमा झालेले आहे आणि यातून आश्चर्य करणारी बातमी म्हणजे 0.9 एवढेच पाणी नद्या, धरणे, तलाव, विहिरी या ठिकाणाहून सजीवांना हे पाणी पिण्यास उपयुक्त आहे. पृथ्वीतलावर एवढे कमी गोड पाणी असूनही ह्या पाण्याचा वापर  रासायनिक खतांमध्ये, कारखान्यांमध्ये किंवा विविध प्रकारचा कचरा या सर्वांमुळे पाणी दूषित  होऊ लागते आणि ह्या दूषित पाण्याचा मानवी  जीवनावर  विपरीत परिणाम होऊ लागतो. 

जल प्रदूषणाची व्याख्या | Jal Pradushan meaning

Jal Pradushan project in marathi- चांगल्या पाण्यामध्ये म्हणजे पृथ्वीतलावर असलेल्या गोड्या पाण्यामध्ये, मिसळलेले विषारी घटक, कारखान्यातील सांडपाणी, अशुद्ध द्रव्य, अधिक दुर्गंधी असलेले द्रव्य पाण्यात जाऊन मिसळता आणि यामुळे जल प्रदूषण निर्माण होते, या सर्वांचा परिणाम पृथ्वीतलावर असलेले सजीव, म्हणजेच मानव, प्राणी, जलचर आणि पृथ्वीतलावर असलेले अजून काही जीव यांच्यावर होताना दिसत आहे. वरील Jal Pradushan project in Marathi मजकुरामध्ये ही व्याख्या दिली आहे.

जल प्रदूषण प्रोजेक्टची उद्दिष्टे | Objectives of Water Pollution Project in Marathi

• जल प्रदूषणावरील उपाय
• जल प्रदूषणास कारणीभूत असलेले घटक
• मानवी जीवनात पाण्याचे महत्व
• जल प्रदूषणामुळे  होणारे सजीवांवर विविध परिणाम
• जल प्रदूषणा बद्दल अधिक माहिती
• जलसंवर्धन कसे करायचे,
• जल व्यवस्थापनाच्या पद्धती कुठल्या असू शकतात.
• जल प्रदूषणाची कारणे 
• जल प्रदूषणाचे स्रोत
• जल प्रदूषणाबद्दल जागृतता 
• Jal Pradushan project in Marathi

जल प्रदूषण प्रोजेक्टची ही मुख्य उद्दिष्टे असून जल प्रदूषणापासून आपण कसे वाचू शकतो हे Jal Pradushan project in Marathi या संपूर्ण लेखात दिले गेले आहे. 

जल प्रदूषणाची कारणे | Causes of water pollution in Marathi

जल प्रदूषण म्हणजेच नद्या, तलाव, महासागर, भूजल व अगदी पिण्याचे पाणीही, पिण्याच्या पाण्याचे जल स्रोत आणि अजून काही वेगवेगळ्या प्रकारचे जलस्रोत दूषित होतात, आणि याचा परिणाम हा मानवी तसेच सजीव जीवनावर होत असतो. हे सर्व मानवी जीवनाद्वारे केल्या जाणाऱ्या क्रिया आणि नैसर्गिक प्रक्रियेद्वारे घडत असते. जल प्रदूषण हे मानवनिर्मित आणि नैसर्गिक निर्मित असू शकते.

जल प्रदूषणाची कारणे पुढील प्रमाणे,

कचऱ्याची विल्हेवाट | Waste disposal in Marathi

वेगवेगळ्या शहरांमध्ये, गावांमध्ये, देशांमध्ये, राज्यांमध्ये केरकचरा, सांडपाणी, मैल, घातक पदार्थ, रासायनिक द्रव्य, थेट जलकुंभामध्ये टाकणे किंवा ही सर्व द्रव्य जलाशयात जाऊन मिसळणे यामुळे पाणी दूषित होते. असे पाणी पिल्यास आरोग्यालाही  धोका निर्माण होण्याची संभावना असते. या पाण्याच्या विघटनामुळे पाण्यामध्ये कार्बन-डा-ऑक्साइडचे प्रमाण वाढते. कचऱ्यामध्ये आपण विविध प्रकारचा कचरा टाकत असतो त्यामध्ये आपण प्लास्टिक, काचेचे सामान या पद्धतीचा कचरा आपण टाकत असतो आणि ह्या  कचऱ्यामुळे पाण्याचे विघटन होत नाही. Jal Pradushan project in Marathi मध्ये पुढे वाचा.

हे दूषित पाणी महासागरास  जाऊन मिळते आणि या दूषित पाण्यामुळे बाष्पीभवनात अधिक अडथळे निर्माण होऊन पावसाचे प्रमाण कमी होऊन लागते. गावामध्ये किंवा शहरांमध्ये उघड्या असलेल्या गटारी यांचे सांडपाण्यावर अधिक किटके, माशा, डास यांचे प्रमाण वाढते आणि यामुळे रोगाच्याही प्रमाणात वाढ होऊ लागते. गटारी मधून  वाहणारे सांडपाणी आणि यामुळे पसरणारे रोग जसे की डेंगू, मलेरिया, टायफाईड, हिवताप  अशा विविध आजारांना आपल्याला सामोरे जावे लागते. अयोग्य पद्धतीच्या कचरा विल्हेवाट लावण्याचा प्रक्रिया मधून भूजल अधिक दूषित होताना दिसत आहे. 

कृषी उपक्रम | Agricultural activities in Marathi

शेतीमध्ये अधिक प्रमाणात खते, रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर ,तणनाशकाचा वापर यासारखे रासायनिक द्रव्य शेती पद्धतीमध्ये वापरले जात असून जवळच्या जाळस्त्रोता मध्ये जाऊन मिसळतात. आधुनिक काळात शेतीसाठी कृत्रिम खतांचा अधिक वापर केला जात आहे. शेतामध्ये अधिक पीक येण्यासाठी शेतकरी रासायनिक खतांचा आणि पिकावर लागलेली कीड यासाठी कीटकनाशकांचा अधिक प्रमाणे वापर करू लागले आहेत. लेखात Jal Pradushan project in Marathi मध्ये दिल्याप्रमाणे कृषि उपक्रम राबऊ शकतो.

यासारख्या कृषी पद्धतीमुळे ही रासायनिक खते आपल्याला अन्नाद्वारे तसेच जल स्त्रोताद्वारे वाहून जातात आणि ह्या वाहिलेल्या पाण्याच्या प्रवाहामध्ये युटरिफिकेशन होते आणि या मार्फत पिण्याचे पाणी देखील अधिक प्रमाणात दूषित होते. या माध्यमातून  जलचर जीवांना आणि मानवाला अधिक प्रमाणात हानी पोहोचत आहे. फळे लवकर पिकवण्यासाठी त्यावर मारला जाणारा फवारा, उत्पादन लवकर होण्यासाठी शेतामध्ये केलेला जाणारा अधिक रासायनिक खताचा वापर यामुळे सुद्धा अधिक रोगराई पसरू लागली आहे. या सर्व प्रकारांवर आळा घालणे अधिक गरजेचे आहे. 

कारखान्यातील सांडपाणी व्यवस्थापन

Jal Pradushan project in Marathi मध्ये पुढे कारखान्यातील सांडपण्याबद्दल आणि त्याच्या व्यवस्थापणबद्दल बघूया. बहुतेक प्रमाणात कारखान्यातील सांडपाणी यामध्ये विषारी रसायने सेंद्रिय पदार्थ, जडधातू अशा काही विषारी पदार्थ बरोबरच प्रदूषके ही जवळच्या जल स्त्रोतांमध्ये सोडण्यात येतात. कारखान्यातील सांडपाण्याला औद्योगिक सांडपाणी असेही म्हटले जाते. विविध आणि अत्याधिक होणाऱ्या औद्योगिक क्षेत्रामध्ये औद्योगिक प्रक्रिया दरम्यान निर्माण होणारा द्रवकचरा किंवा घाणेरडा पद्धतीचा जलस्राव असलेल्या सांडपाण्यामध्ये बराच वेळा प्रदूषके रसायने याव्यतिरिक्त अजून दूषित द्रव पदार्थ, दूषित घटके यांचे बहुतेक प्रमाणात मिश्रण असते. ह्या रसायनांची, दूषित द्रव्यांची अयोग्य पद्धतीने विल्हेवाट लावल्यास पर्यावरण संस्थेला आणि सजीवाला याचा मोठा प्रमाणात धोका उद्भवू शकतो.

कारखान्यातील सांडपाण्याची रचना ही कारखान्यातील असलेले उद्योग आणि त्या उद्योगावर केली जाणारी प्रक्रिया यावर मोठ्या प्रमाणात अवलंबून असते. कारखान्यातील या सांडपाण्यामध्ये वेगवेगळ्या प्रकारचे घटक आहेत जसे की तेल, वंगण, निलंबित घनपदार्थ, क्षार, आम्ल, विषारी द्रव्य किंवा काही जड धातू  उदा: शिसे, पारा अशा अनेक विषारी द्रव्यांचा कारखान्यातील सांडपाण्यामध्ये असतो. आणि हे पाणी थेट नद्या, धरणे, समुद्र, किंवा अजून काही असलेले पाण्याचे जलस्त्रोत आणि मातीमध्ये सोडले जातात.याची अयोग्य पद्धतीने विल्हेवाट लावल्यास पर्यावरणावर अतिशय गंभीर असे परिणाम होऊ शकतात.

त्याचप्रमाणे हे जल प्रदूषके जेव्हा पिण्याच्या पाण्यात जाऊन हे मिसळतात त्यामुळे मानवाच्या जीवनावर ही याचे विपरीत परिणाम होऊ शकतात. अलीकडे आपण बघत आहोत की बहुतेक देशांनी कारखान्यातील सांडपाण्याचे परवानगी घेऊन पाण्याची पातळी नियम ही बजावले आहेत आणि त्यानुसार औद्योगिक क्षेत्रातील प्रदूषकांचे आपण करण्यात आलेले दिसून येते. हे नियम पर्यावरण वर आळा घालण्यासाठी तसेच सार्वजनिक सजीवांच्या आरोग्यावर होत असलेल्या परिणामांना नियंत्रित करण्यासाठी केले गेलेले आहेत. आणि या नियमांचे पालन करण्यासाठी कारखान्यांना अनेकदा औद्योगिक प्रदूषकांची विल्हेवाट लावताना या सांडपाण्याची प्रक्रिया करणे खूप गरजेचे असते. Jal Pradushan project in Marathi मध्ये पुढे बघूया.

कारखान्यातील होणाऱ्या सांडपाण्यामुळे औद्योगिक क्षेत्राजवळ निवास करणारी निवासांसाठी आरोग्यास अधिक धोका निर्माण होऊ लागतो. याचे कारण असे की कारखान्यातील सांडपाणी हे भूजल किंवा पिण्याचे पाण्याचे जलस्रोत दूषित करतात आणि यामुळे आरोग्यास धोका होण्याची संभावना आहे. औद्योगिक कचरा आणि प्रक्रिया न केलेले सांडपाणी हे मानवी जीवनात आणि नैसर्गिक पर्यावरणास अधिक धोकादायक असू शकतात.

कारखान्यातील सांडपाण्याचे  योग्य नियोजन न केल्यास किंवा त्या सांडपाण्याचे प्रक्रिया न करता जलस्रोतामध्ये सोडल्यास अधिक प्रमाणात जल प्रदूषण निर्माण होऊ शकते.

महानगरपालिकेचे सांडपाणी

शहरांमध्ये अधिक लोकसंख्या असते आणि यामुळे पाण्याचा वापर ही अतिशय जास्ती प्रमाणात होत असतो. यामुळेच येथील सांडपाण्यावर अयोग्यरीत्या प्रक्रिया केल्यास पाणी दूषित होऊ शकते. शहरातील सांडपाण्यामध्ये सेंद्रिय पदार्थ, रोग पसरवणारे घटक, विषारी पदार्थ अधिक प्रमाणात असतात आणि हे पाणी जवळच्या जलस्रोतामध्ये जाऊन मिसळल्यास जल प्रदूषणाचे प्रमाण वाढू लागते. याचा परिणाम मानवावर किंवा आपल्या आजूबाजूच्या नद्यांमध्ये असणारे छोटे छोटे जलचर यावर होऊ लागतो. महानगरपालिकेचे सांडपाण्यावर योग्यरीत्या प्रक्रिया करूनच हे पाणी जलस्रोतांमध्ये सोडले पाहिजे यामुळे जल प्रदूषणाचे संकट टाळू शकते. Jal Pradushan project in Marathi च्या माध्यमातून आणखी काही करणे बघूया.

समुद्रामध्ये किंवा महासागरात जहाजे, टँकर किंवा ऑफशोअर ड्रिलिंग प्लॅटफॉर्ममधून काही चुकीच्या माध्यमातून झालेल्या अपघातातून किंवा दुसऱ्या काही हेतूने तेलगळतीमुळे समुद्रामध्ये अधिक परिणाम होऊ शकतात. सागरी किनाऱ्यावर तेल गळती झाल्यामुळे समुद्रामध्ये असणारे जलचर किंवा सागरी किनारपट्टीवर असलेली वसाहत यांच्यावरही तेलगळतीचा परिणाम होताना दिसतो. समुद्रामध्ये  होणाऱ्या जलप्रदूषणामुळे दिवसेंदिवस माशांची ही संख्या असंख्य प्रमाणात घटत चालली आहे.

बहुतेक वेळा सागरामध्ये खनिज तेलाचे टँकर फुटून तेल गळती होऊन अधिक प्रमाणात जल प्रदूषण जल प्रदूषण होऊ लागते आणि ह्या तेलगळतीमुळे असंख्य जलप्राणी तिथेच मृत्युमुखी पडतात. समुद्राच्या किनारी बहुतेक प्रमाणात तेल शुद्धी करण्यासाठी अनेक कारखाने उभारलेली आहेत आणि या कारखान्यांमध्ये रसायने समुद्रात जाऊन मिळतात. ह्या रसायनमध्ये विषारी पदार्थ, रासायनिक द्रव्य असलेली पदार्थ समुद्रात जाऊन मिळाल्यानंतर अधिक प्रमाणात जल प्रदूषण होऊन सजीवांना याचा मोठ्या प्रमाणात धोका भविष्यात उद्भवू शकतो. Jal Pradushan project in Marathi कच्या माध्यमातून आणखी काही जल प्रदूषणाची करणे बघूया. खनिज तेल म्हणजे पेट्रोल निर्मिती याचेही काम सागरी किनाऱ्यावरच केले जाते तेव्हा हे खनिज तेल सागरास जाऊन मिळते आणि याप्रमाणे जल प्रदूषण निर्मिती होते. 

प्लास्टिक प्रदूषण

प्लास्टिक प्रदूषण हे, आपण ज्या एकेरी प्लास्टिक वस्तूंचा वापर करतो आणि त्याची योग्य विल्हेवाट लावत नाही, परिणामी हे प्लास्टिक जाऊन जलस्रोतामध्ये मिसळते आणि जल प्रदूषणाचा धोका वाढतो.प्लास्टिक हे पाण्यामध्ये मिसळले जात नाही आणि त्यामुळे प्लास्टिक मुळे जल प्रदूषण होऊ लागते. बऱ्याच वेळा प्लास्टिकचे पदार्थ हे एखाद्या ठिकाणी अडकून जल प्रदूषण करू लागते. प्लास्टिक मुळे जल प्रदूषण झाल्यास समुद्रामध्ये अधिक प्रमाणात हानी होते.

खानकामामुळे भूजलावर अधिक प्रमाणात जलप्रदूषण होते. खान कामांमध्ये पाण्याचा गाळ, विषारी पदार्थ, जडधातू पाण्याच्या साठ्यामध्ये येऊन जलस्रोतास अडथळे निर्माण करू शकतात आणि यामुळे भूजलावरील पाण्यामध्ये अधिक प्रमाणात जल प्रदूषण होऊ लागते.

शहरातील पाणी

शहरांमध्ये पृष्ठभागावरून वाहणारे पावसाचे पाणी,जडधातू, तेल, प्लास्टिक, कचरा, केरकचरा हा जाऊन छोट्या छोट्या नाले किंवा नद्यांमध्ये जाऊन मिसळतो आणि यामुळे अधिक प्रमाणात जल प्रदूषण होऊ लागले आहे. 

जल प्रदूषण होण्यास असलेली नैसर्गिक कारणे | Natural causes of water pollution in Marathi

• अति प्रमाणात होणारा पाऊस
• सेंद्रिय पदार्थ पाण्यात जाऊन मिसळणे
• ज्वालामुखी उद्रेक
• शेवाळ फुटणे
• चक्रीवादळ 

वरील सर्व घटना निसर्गाचा एक भाग असला तरी या सर्व घटनांमुळे पर्यावरणामध्ये बाधा येऊन जल प्रदूषणास आमंत्रित करतात. या सर्व घटनांचा जलप्रदूषणावर अधिक प्रमाणात प्रभाव पडताना दिसत आहे.

जल प्रदूषणावरील उपाय | Solutions to water pollution in Marathi

जल प्रदूषणावरील उपायांमध्ये जलस्रोतांचे प्रदूषण नियंत्रित करणे, रोखणे आणि जेवढे शक्य असेल तेवढे जलप्रदूषण कमी करणे या उद्देशाने आपण विविध धोरण राबवू शकतो. काही वेगवेगळ्या स्वरूपात कृती देखील आपण करू शकतो. जल प्रदूषण उपाय हे उपाय सरकारी धोरणे, आंतरराष्ट्रीय सहकार्य आणि वैयक्तिक प्रयत्नांपासून वेगवेगळ्या पद्धतीने जल प्रदूषणाचे उपाय आपण करू शकतो. जल प्रदूषणासाठी काही उपाय आपण नक्कीच करू शकतो ते Jal Pradushan project in Marathi मध्ये पुढील प्रमाणे, 

कारखान्यातील सांडपाण्याचे प्रमाण कमी करण्यासाठी आणि सांडपाणी निर्मिती कमी करण्यासाठी अधिक प्रमाणात उपाय केले पाहिजेत. जेणेकरून पर्यावरणाचा ऱ्हास होणार नाही आणि सजीव निर्मितीला आहे त्याचे परिणाम भोगावे लागणार नाही. कारखान्यातील सांडपाणीचा अनेक ठिकाणी प्रक्रिया करून पुनर्वापर केला जातो कारखान्यातील  सांडपाण्याची विल्हेवाट लावण्या अगोदर त्याची योग्यरित्या प्रक्रिया करणे खूप गरजेचे आहे. कारखान्यातील सांडपाण्याचे हानीकारक परिणाम कमी करण्यासाठी सांडपाणी प्रक्रिया (ETPs) सामान्यता वापरले जाते आणि हे प्रक्रिया केलेले पाणी पुन्हा जलसोतांमध्ये सोडण्यापूर्वी किंवा औद्योगिक क्षेत्रांमध्ये वापरण्यासाठी आणि त्यातले प्रदूषक काढण्यासाठी किंवा निष्परिणामी करण्यासाठी रासायनिक, वनस्पती भौतिक, आणि जैविक प्रक्रियांचा वापर केला जातो. Jal Pradushan project in Marathi मध्ये पुढे वाचा.

हे सर्व कारखान्यांनी करण्याचे अधिक गरजेचे आहे. पाण्याचा वापर मर्यादित प्रमाणे करण्यासाठी किंवा मग पाण्याचा वापर कमी करण्यासाठी अनेक ठिकाणी औद्योगिक क्षेत्रात पाण्याचा पुनर्वापर केला जातो असे सर्वांनी केल्यास जल प्रदूषणाचे प्रमाण कमी होऊन पाण्याचा वापर मर्यादित प्रमाणात होईल. काही औद्योगिक क्षेत्रात अशुद्ध पाण्यावर प्रक्रिया करून त्याचा पुनर्वापर केला जातो आणि या उपायोजनांमुळे जल प्रदूषणाचे प्रमाण कमी होण्यास किंवा पर्यावरणातील परिणाम कमी होण्यास अधिक मदत मिळेल.काही छोटे छोटे उद्योग धंदे असतील त्यामध्ये होणारे सांडपाणी हे जवळच्या नदी नाल्यांमध्ये जाऊन मिसळते याची योग्य प्रमाणात विल्हेवाट लावल्यास जल प्रदूषणावर आळा  बसेल.

शहरांमध्ये असलेल्या नगरपालिकेचे पाणी किंवा घरगुती वापरत होणारे सांडपाणी हे थेट जल स्वतःमध्ये न सोडता प्रक्रिया करून त्याची योग्यरीत्या विल्हेवाट लावल्यास महत्त्वपूर्ण जल प्रदूषणाचे प्रमाण कमी होईल. आधुनिक काळामध्ये  पाण्यावर प्रक्रिया करून त्यातील दूषित घटके काढून त्या पाण्याचा पुनर्वापर करता येईल , आणि यामुळे पाण्याचा अतिवापर किंवा घाणेरड्या सांडपाणी यावर आळा बसेल, सागर किनाऱ्यावर वाहून जाणारे घातक पदार्थ, विषारी रसायने, जडधातू आणि होणारी तेलगळती यांचे चांगल्या प्रकारे व्यवस्थापन केल्यास जल प्रदूषण रोखण्यासाठी योग्य ती मदत होईल. पाण्याची गळती, ओव्हर फ्लो नळ, हे पृष्ठभागावरील पाण्याचा दूषित घटकांचा परिणाम रोखण्यासाठी नियमित प्रमाणे त्याचे चाचणी करणे अधिक आवश्यक आहे. त्यासाठी Jal Pradushan project in Marathi मध्ये दिल्याप्रमाणे विल्हेवाट करणे गरजेचे आहे.

नद्या आणि नाला लगतचे क्षेत्र यांना सुरक्षितता देणे म्हणजेच यामध्ये सोडले जाणारे दूषित पाणी हे प्रक्रिया केलेले असावे. सरकारने पाण्याचा योग्य वापर आणि पाण्याच्या गुणवत्तेचे नियम स्थापित केले पाहिजे यासाठी ज्या ठिकाणाहून अधिक प्रदूषके जल प्रदूषण करत आहेत जसे की काही छोटे-मोठे उद्योग ,नगरपालिका यांच्यासाठी आवश्यक ती मर्यादा स्थापन केली पाहिजे शहरी भागात होणारे रस्त्यांवर सांडपाणी किंवा इतर ठिकाणी होणारे सांडपाणी यावर सरकारने दंडात्मक कारवाई केली पाहिजे. 

जल प्रदूषण आणि त्यामुळे होणारे जल प्रदूषणाचे परिणाम यासाठी मानवाला वैयक्तिक जबाबदाऱ्यांचे जागरूकता करून देणे अधिक गरजेचे आहे. ह्या जागतिक स्तरावर जल प्रदूषणाचे अधिक महत्त्व समजून दिल्यास जल प्रदूषण यामुळे होणारा पर्यावरणाचा ऱ्हास टाळू शकतो. सुशिक्षित नागरिकांनी पाण्याच्या जलस्रोतांचे संरक्षण करण्यासाठी योग्य ती पाऊल उचलणे अधिक गरजेचे आहे. सतत पाण्याचे संशोधन तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने केल्यास चांगल्या पाण्यातील दूषित घटके काढून टाकण्याचा अधिक चांगले कार्य होऊ शकते. 

वर Jal Pradushan project in Marathi madhye दिलेल्या जल प्रदूषणाचे उपाय हे व्यक्ती, सरकार, उद्योग आणि आंतरराष्ट्रीय संस्था यांनी जल प्रदूषण योग्यरीता हाताळल्यास भविष्यकाळात येणाऱ्या पिढीला स्वच्छ आणि सुरक्षित पाण्याची उपलब्धता सुनिश्चित करण्यासाठी जल प्रदूषण रोखणे अधिक महत्त्वपूर्ण काळाची गरज आहे. 

जल प्रदूषणाचे परिणाम | Effects of Water Pollution in Marathi

जल प्रदूषणाचे परिणाम मानवी आरोग्य, पर्यावरण, निसर्गक्षेत्र, जलचर, उभयचर, आणि अर्थव्यवस्थेवर जल प्रदूषणाचे अधिक गंभीर परिणाम होऊ शकतात. जल प्रदूषणाचे परिणाम प्रदूषकांचे प्रकार आणि यावर पाण्याचे होणारे प्रदर्शन याचे परिणाम पुढीलप्रमाणे,

जलचर जीवनात हानी

जल प्रदूषणामुळे पाण्यात राहणारी जीव जसं की मासे, उभयचर यांचा मृत्यू अधिक प्रमाणात वाढत चाललेला आहे आणि याचे कारण म्हणजे जल प्रदूषण होय. जल प्रदूषणामुळे विषारी रासायने पाण्यात जाऊन मिसळतात आणि पाण्यामध्ये प्रदूषके पसरून पाण्यात राहणारे जिवांवर त्याचा दुष्परिणाम होऊ लागतो. Jal Pradushan project in Marathi जल प्रदूषणामुळे पाण्यातील प्राणवायू कमी होऊन असंख्य मासे मृत्युमुखी होऊ लागतात. फक्त जलचरच नव्हे तर पाण्यातील वनस्पतीही जलप्रदूषणामुळे नष्ट होऊन लागतात. जलस्रोतांमध्ये होणाऱ्या दूषित घटकांच्या प्रवाहामुळे काही जलसरांच्या प्रजाती सुद्धा नष्ट होऊ लागल्या आहेत. दूषित पाण्याच्या प्रवाहामुळे जलचर प्राण्यांच्या प्रजनन संस्थेला धोका निर्माण होऊ लागला आहे. जलचर प्राण्यांची वाढ सुद्धा कमी होत चाललेले आहे.

पिण्याचे दूषित पाणी

जलप्रदूषणामुळे पिण्याचे पाणी दूषित होऊन सजीवांच्या वापरासाठी ते असुरक्षित होते, जल प्रदूषणामुळे गोड्या पाण्याच्या जलस्रोतांमध्ये दूषित पाणी जाऊन मिसळते आणि ह्या प्रदूषित पाण्यामुळे डेंग्यू, मलेरिया, कॉलरा,  अमांश आणि हेपटायटस यासारखे जलजन्य  रोगांचा सामना करावा लागतो. Jal Pradushan project in Marathi पुढे वाचा.

आरोग्य समस्या

मानवनिर्मित क्रिया किंवा अन्नाद्वारे प्रदूषित असलेल्या पाण्याचे सेवन केल्याने त्वचेवर पुरळ उठणे, गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल समस्या, श्वसन समस्या किंवा दीर्घकालीन आजार मानवी जीवनावर परिणाम करतात. बाहेर रस्त्यावर असणाऱ्या मल-मूत्राची पाणी हे अधिक प्रमाणात पाणी दूषित करते. हे पाणी पिण्याच्या पाण्यात मिसळल्यावर आतड्यांचे  विकार, कावीळ ,अतिसार, डोकेदुखी अशा प्रकारच्या रोगांना सामोरे जावे लागते. जलप्रदूषणाच्या पाण्यामुळे मानवी जीवनावर त्याचा खूप मोठा परिणाम होताना दिसतो. आर्थिक परिणाम पुढे Jal Pradushan project in Marathi बघूया.

आर्थिक परिणाम

महत्वपूर्ण जलप्रदूषणाचे आर्थिक परिणाम  होऊ शकतात. दूषित असणारे जलस्रोत आणि औद्योगिक वापरासाठी सुरक्षित करण्यासाठी महागड्या प्रक्रियांची गरज भासू लागते. याव्यतिरिक्त जल प्रदूषणामुळे प्रदूषित पाण्याचा पर्यटन ठिकाणी अधिक परिणाम जाणवू लागेल. जलप्रदूषणामुळे मत्स्यपालन आणि इतर काही जे पाण्यावर आधारित उद्योग आहे त्यावर आर्थिक परिणाम होईल. 

जलस्रोतांचे नुकसान 

जल प्रदूषणामुळे पाण्याची गुणवत्ता कमी होते आणि यामुळे माती दूषित होऊन आणि सिंचनाचे पाणीही दूषित होऊन  नकारात्मक परिणाम घडतात. जल प्रदूषणामुळे पिण्या योग्य पाण्याची उपलब्धता कमी होऊन पाणी टंचाई सारखे परिणाम होऊ लागतात. पाणीटंचाई निर्माण झाल्यास रोजच्या वापरातील पाण्याची कमी जसे की स्वयंपाकासाठी लागणारे पाणी, स्वच्छता करणारे साठी लागणारे पाणी याव्यतिरिक्त अजून काही पाण्याच्या मूलभूत गरजा आहेत त्यावर जलप्रदूषणाचे परिणाम होऊ शकतात. Jal Pradushan project in Marathi च्या माध्यमातून आपण जल प्रदूषणाचे परिणाम जाणून घेतले आहेत.

मानवी सौंदर्याला परिणाम 

जल प्रदूषित पाण्यामध्ये अनेकदा पाण्यावर तरंगणारे मलबा, एकपेशीय वनस्पती आणि इतर काही प्रदूषकांमुळे पाण्याचा घाण वास येऊ लागतो हे पाणी वापरल्या नंतर मानवी जीवनावर पुरळ उठणे, अतिसार होणे अशा प्रकारच्या परिणामांना सामोरे जावे लागते आहे. Jal Pradushan project in Marathi हा प्रकल्प सुद्धा प्रदूषण कमी करणाऱ्या धोरणामध्ये मदत करतो.

शेतीमधून वाहणारे नायट्रोजन आणि फॉस्फरस यासारखे जास्त पोषक घटक आणि प्रक्रिया न केलेल्या सांडपाण्यामुळे जलस्रोतांमध्ये अल्गल ब्लूम्स होऊ शकतात. आणि या फुलांमुळे (अल्गल ब्लूम्स) ऑक्सीजनची ची पातळी कमी होऊ लागते. ऑक्सिजनची पातळी कमी झाल्यावर या ठिकाणी “डेड झोन” बनते. अशा ठिकाणी जलचर असंख्य प्रमाणात मृत्युमुखी होतात. 

जल प्रदूषण थांबविण्यासाठी एक बहुपर्यायी दृष्टिकोन असणे अतिशय आवश्यक आहे. ज्यामध्ये जलप्रदूषण थांबवण्यासाठी चे नियम, सांडपाणी प्रक्रिया, प्रदूषण नियंत्रण उपाय,सार्वजनिक जागरूकता आणि अजून बहुपर्यायी पद्धतींचा समावेश करता येईल. नैसर्गिक पर्यावरणासाठी आणि मानवी जीवनातील भारतीय लोकसंख्या बघत असताना जलस्रोतांचे संरक्षण करणे अधिक महत्त्वपूर्ण बाब आहे. जल प्रदूषण रोखणे जनकल्याणासाठी पाण्याचे जतन करणे अधिक आवश्यक आहे.

जल प्रदूषण प्रकल्प निष्कर्ष | Jal Pradushan project in marathi  

Jal Pradushan project in marathi- जल प्रदूषण हे मानवासाठी आणि नैसर्गिक वातावरणासाठी अधिक घातक ठरत आहे. यामुळे सर्वत्र विविध प्रकारचे रोगराई पसरत आहे. या jal pradushan project in marathi प्रकल्पाद्वारे आपण जलप्रदूषणाबाबत अधिक माहिती जाणून घेतली.  

• जल प्रदूषण संवर्धन महत्त्व
• जल प्रदूषणाचे परिणाम
• जल प्रदूषणाचे कारणे

जलसंवर्धन, जल व्यवस्थापन, पाण्याची मूलभूत गरज आणि जल सुरक्षा आपल्याला कोणत्या प्रकारे करता येईल याची अधिक माहिती या जलप्रदूषण प्रकल्पाद्वारे आपण घेतले आहे.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न | FAQ’s

जल प्रदूषणाचे प्रकार.

भूजल प्रदूषण, पौष्टिक प्रदूषण, रासायनिक प्रदूषण, भौतिक प्रदूषण, पृष्ठभागावरील जलप्रदूषण, रासायनिक प्रदूषण, जैविक प्रदूषण, औष्णिक प्रदूषण, गाळ प्रदूषण, किरणोत्सर्गी प्रदूषण, तेल आणि खनिज तेलाचे प्रदूषण, प्लास्टिक प्रदूषण,

प्रत्येक प्रकारचे जल प्रदूषण हे आपल्याला आव्हाने देत आहे आणि यावर आपण जल प्रदूषण नियंत्रित उपाय आणि जनजागृती करून जल प्रदूषणाच्या स्रोतावर प्रतिबंधित उपाय करू शकतो आणि जल प्रदूषण नक्कीच थांबवू शकतो.

जलप्रदूषण माहिती मराठी | Jal Pradushan mahiti 

जल प्रदूषण म्हणजे नद्या, नाले,समुद्र किंवा अजून काही पाण्याचे जल स्रोत यामध्ये विषारी पदार्थ, विषारी रासायने,  जडधातू, मिसळतात आणि दूषित करतात आणि यामुळे जल प्रदूषण निर्माण होते, ज्यामुळे पाण्याचे गुणवत्ता आणि पारदर्शकता कमी होऊन जल प्रदूषण निर्माण होते. मराठी डिलाइट च्या Jal Pradushan project in Marathi या लेखामध्ये तुम्ही आणखी माहिती मिळवू शकता.

जल प्रदूषण रोखण्यासाठी काय करावे असे तुम्हाला वाटते?

कचऱ्याची, कारखान्यांच्या दूषित पाण्याची, योग्य विल्हेवाट, विविध कृषि उपक्रम आणि जल संवर्धन आणि जल प्रदूषण या बाबत समाजामध्ये जागरूकता निर्माण करून आपण जल प्रदूषण थोड्या प्रमाणात रोखनण्यास मदत करू शकतो.

हे ही वाचा,

Leave a Comment Cancel reply

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

Notify me of new posts by email.

• Marathi Quotes
• Success Story
• Today इतिहास

जल प्रदूषणा विषयी संपूर्ण माहिती

Water Pollution Information in Marathi

विश्वाला भेडसावत असलेली समस्या ती म्हणजे प्रदूषण, प्रदूषणामुळे निसर्गाला मोठ्या प्रमाणात त्रास होत आहे, आणि निसर्गाला त्रास होणे म्हणजेच अप्रत्यक्षपणे पृथ्वीवर राहणाऱ्या सजीवांना. प्रदूषणाचे अनेक प्रकार पाहायला मिळतात. ज्याप्रमाणे मागच्या काही लेखांमध्ये आपण मृदा प्रदूषण, ध्वनी प्रदूषण , यांच्याविषयी सविस्तर माहिती पाहिली,

आजच्या लेखात आपण प्रदूषणाचा राहिलेला प्रकार, जो कि जल प्रदूषण आहे, तर आज जल प्रदूषणाविषयी माहिती पाहणार आहोत, आशा करतो मागील लेखाप्रमाणे हा लेख सुद्धा आपल्याला आवडणार. तर चला पाहूया.

जल प्रदूषणा विषयी संपूर्ण माहिती – Water Pollution Information in Marathi

सर्वप्रथम आपण पाहूया कि प्रदूषण म्हणजे काय तर,

प्रदूषण म्हणजे काय? – Meaning of Pollution

प्रदूषणामुळे पर्यावरणाला जी हानी पोहचते, त्याला आपण प्रदूषण म्हणतो, आजच्या काळात प्रदूषणाला कमी करण्यासाठी त्यावर उपाययोजना करण्याची आवश्यकता आहे. प्रदूषणाला मुख्यता तीन प्रकारांमध्ये विभागल्या गेले आहे, ते असे जल प्रदूषण, वायू प्रदूषण आणि ध्वनी प्रदूषण . त्यांनतर मृदा प्रदूषण आणि बाकी प्रदूषणाचे प्रकार येतात. तर आजच्या लेखात आपण जल प्रदूषणाविषयी माहिती पाहणार आहोत,

जल प्रदूषण म्हणजे काय? – Jal Pradushan Mhanje Kay

मानवी कृत्यांमुळे पाण्याच्या नैसर्गिक गुणवत्तेमध्ये झालेले बदल, आणि तेच जेव्हा पाणी सजीवांच्या पिण्यायोग्य राहत नाही तेव्हा जे प्रदूषण होते त्या प्रदूषणाला “जल प्रदूषण” म्हणतात.

जल प्रदूषणाची कारणे आणि परिणाम – Causes of Water Pollution

जल प्रदूषण घडण्यामागे काही कारणे आहेत, ते खालीलप्रमाणे.

• जेव्हा कारखान्यातील उत्सर्जित अपशिष्ट कार्बनी पदार्थ मलवाहिन्यांतून नदी, समुद्र, आणि इतर पाण्याच्या स्त्रोतांमध्ये मिसळतात तेव्हा पाण्याचे प्रदूषण होते, जलाशयातील सजीवांना या कार्बनी पदार्थांमुळे यामुळे ऑक्सिजन ची कमतरता भासते आणि त्यांची मृत्यू होते.
• जेव्हा शेतामध्ये काही रसायने फवारली जातात, तेव्हा त्या रसायनांचा काही अंश हा जमिनीत राहतो, आणि हीच रसायने जमिनीच्या माध्यमाने पिण्याच्या पाण्यात येऊन आपल्यासाठी हानिकारक बनू शकतात.
• सांडपाणी आणि मलमुत्र यामुळे सुद्धा जलप्रदूषणाचा सामना करावा लागतो. जेव्हा मानवी वस्तीमधील मलमूत्र आणि सांडपाणी नदी आणि तलावात मिसळते तेव्हा ते पाणी पिण्यायोग्य राहत नाही सोबतच आणि ते पाणी चुकून पिण्यात आले तर त्यामुळे जठर आणि पोटाच्या आतड्यांचे आजार होतात.
• बरेचदा खनितेल समुद्राच्या मार्गाने ने आण केल्या जाते तेव्हा त्यातील काही तेलाच्या टाकी गळतात तेव्हा ते खनिज तेल समुद्राच्या पृष्ठभागावर जमा होते आणि यामुळे समुद्रातील सजीव मरण पावतात, सोबतच समुद्रातील वनस्पती सुद्धा नष्ट होतात.

जल प्रदूषणावर उपाय – Solution of Water Pollution

• जेव्हा कारखान्यातील उत्सर्जित अपशिष्ट कार्बनी पदार्थ बाहेर टाकायला येतात तेव्हा त्यांच्यावर योग्य प्रक्रिया करून बाहेर टाकावे जेणेकरून बाहेरील पर्यावरणाला त्याची हानी होणार नाही.
• शेतांमध्ये जेवढ्या जास्त प्रमाणात सेंद्रिय खते आणि शेणखताचा वापर होईल तेवढे चांगले. जेणेकरून होणारे पाण्याचे प्रदूषण थांबवता येईल.
• मानव वस्तीमधील सांडपाण्याचे योग्य व्यवस्थापन करावे. आणि पाण्यात सोडण्यापूर्वी त्यावर विशेष क्रिया करून नंतर सोडावे.
• खनिज तेलांच्या गळतीमुळे होणाऱ्या जल प्रदूषणावर उपाययोजना आखणे.
• पिण्याच्या पाण्याचे परीक्षण करणे आणि नंतर पिण्यासाठी वापरणे.
• किरणोत्सारी अपशिष्टांना पाण्यात सोडण्यापेक्षा एखाद्या ठिकाणी बंदिस्त करून ठेवण्याच्या पद्धतींवर भर देणे.

तर आशा करतो आपल्याला जल प्रदूषणावर लिहिलेला हा लेख आवडला असेल आपल्याला लिहिलेला हा लेख आवडला असेल तर या लेखाला आपल्या मित्रांना शेयर करायला विसरू नका, सोबतच अश्याच नवनवीन लेखांसाठी जुळलेले रहा माझी मराठी सोबत. आपला अमुल्य वेळ दिल्याबद्दल धन्यवाद!

Thank You So Much And Keep Loving Us! .

Editorial team

Related posts.

विटामीन्स आणि त्यांचे फायदे

Vitamin List and Their Benefits रोजच्या दैनदिन जीवनात आपण आपल्या खाण्यापिण्या वरती बरच दुर्लक्ष आजकाल सर्व ठिकाणी आपण पाहतो कि...

कोयना नदीची माहिती

Koyna Nadi कोयना म्हटले, की आपल्या नजरेपुढे येते, ते महाराष्ट्राचे भाग्यविधाते आणि वरदान ठरलेले कोयना धरण. हे धरण  कोयना नदीवर...

गेटवे ऑफ इंडिया माहिती

Gateway of India Mahiti मुंबई हे नाव जरी ऐकले कि डोळ्यांसमोर एक मोठ्ठ शहर उभं राहतं. तिथला सुमुद्र, पंचतारांकित हॉटेल्स,...

Copyright © 2016-2024, MajhiMarathi.Com, All rights reserved

Educational मराठी

• DISCLAIMER | अस्वीकरण
• PRIVACY POLICY | गोपनीयता धोरण
• प्रकल्प
• बातमी लेखन
• शैक्षणिक माहिती

अनुक्रमणिका

• माहिती

परिसरात आढळणाऱ्या वनस्पतींची माहिती पर्यावरण प्रकल्प ११वी १२वी | evs project 11th and 12th Trees information in marathi

परिसरात आढळणाऱ्या वनस्पतींची  माहिती पर्यावरण प्रकल्प सविस्तर माहिती ,                     पर्यावरण जलसुरक्षा प्रकल्प विषयांबाबत मराठी मध्ये सविस्तर माहिती educational मराठी तुमच्यासाठी कायमच उपलब्ध करून देण्यात येते. आजही आपण अशाच एका पर्यावरण प्रकल्पाबाबत सविस्तर महिती पाहणार आहोत. या प्रकल्पामध्ये प्रकल्प प्रस्तावना, प्रकल्प अभ्यास पद्धती\ कार्यपद्धती, प्रकल्प विषयाचे महत्व, प्रकल्पाची उद्दिष्ट्ये, विश्लेषण निष्कर्ष आणि संदर्भ इत्यादी पर्यावरण प्रकल्प ११वी १२वी आवश्यक असणाऱ्या मुद्द्यांचा समावेश केला आहे. आज आपण खालील , evs project in marathi pdf download  - evs project in marathi for 12 th  std - evs project in marathi  information - environmental project topics for college students pdf.

प्रश्न : 

तुमच्या सभोवतालच्या, नैसर्गिक अधिवासाचा अभ्यास करून वनस्पतींची माहिती मिळावा आणि कोणत्याही १० प्रजातींची माहिती लिहा. 

प्रकल्प प्रस्तावना/ प्रकल्प विषय निवड

वनसंपदा ही मानवाने वापरलेले सर्वात जुने नैसर्गिक संसाधन आहे. अगदी प्राचीन काळापासून माणूस स्वतःचे असतीत्व टिकवून ठेवण्यासाठी वृक्षांवरच अवलंबून आहे. झाडे ही भूगर्भातील पाणी धरून ठेवतात. जमिनीची धूप थांबवून अन्न, इंधन, चारा तेथील स्थानिक लोकांना पुरवतात.

लाखो लोकांचे रोजचे जीवन किरकोळ वन उत्पादनावर अवलंबून असते, ही उत्पादने झाडे न तोडता किंवा लाकडावर प्रक्रिया न करता सहजासहजी उपलब्ध होऊ शकतात. औद्योगिक जगतामध्ये वृक्षांना अजूनही महत्वाची संपत्ती मानण्यात येते. अशाच या पदोपदी आपल्याला उपयुक्त ठरणाऱ्या आणि आपल्या आजूबाजूच्या परिसरात आढळणाऱ्या वनस्पतींबाबत अधिक माहिती असणे गरजेचे आहे.

या प्रकल्पाच्या माध्यमातून परिसरामध्ये आढळणाऱ्या वनस्पतींबाबत   सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत. वनस्पतींचे शास्त्रीय वर्गीकरण काय आहे? त्या वनस्पतींचा उपयोग कशासाठी केला जातो? तसेच या वनस्पतींचे औषधी गुणधर्म कोणते आहेत याबाबत सविस्तर माहिती या प्रकल्पाच्या माध्यमातून जाणून घेणार आहोत

प्रकल्प pdf लिंक खाली दिली आहे. 

प्रकल्प विषयाचे महत्व

आपल्या पृथ्वीतलावर वनस्पतींमध्ये मोठ्या प्रमाणावर विविधता पाहायला मिळते. त्याचबरोबर विषमता देखील आढळते. आत्तापर्यंत शास्त्रज्ञांनी सुमारे ४० लाख इतक्या वनस्पतींची नोंद केली आहे. या वनस्पतींमध्ये अगदी सूक्ष्म वनस्पतींपासून ते अगदी महाकाय वृक्षांपर्यतच्या वनस्पतींचा समावेश आहे. आपण आपल्या आजूबाजूला असणाऱ्या वनस्पतींचा विचार केला तर त्यांच्यामध्ये देखील मोठ्या प्रमाणवर विविधता आढळते.

आपल्या परिसरामध्ये विविध झाडे आढळतात. रोजच्या जीवनामध्ये आपल्याला विविध प्रकारची झाडे उपयोगी ठरत असतात. परंतु त्या झाडांबाबत आपल्याला पूर्णपणे माहिती नसते. आपल्याला फक्त माहिती असते ते म्हणजे त्या झाडाचे स्थानिक नाव आणि त्याला येणारी फळे आणि फुले , क्वचितच आपल्याला त्या झाडाचे उपयोग आणि औषधी गुणधर्म माहिती असतात. आपल्याला कधी कधी छोटे – छोटे आजार होतात त्या वेळी त्या आजारांवरील औषधे ही आपल्या पर्यावरणात वृक्षांच्या स्वरुपात उपलब्ध असतात परंतु आपल्याला पुरेशी माहिती नसल्याने आपण त्यांचा वापर करत नाही.

आपल्या परिसरात आढळणाऱ्या विविध वनस्पतींबाबत आपल्याला अधिक माहिती असणे गरजेचे आहे. म्हणून हा प्रकल्प विषय खूप महत्वाचा आहे.

प्रकल्प कार्यपद्धती / अभ्यास पद्धती

परिसरात आढळणाऱ्या वनस्पतींची माहिती’ या प्रकल्प विषयाबाबत अधिक माहिती मिळविण्यासाठी मी सर्वेक्षण, प्रश्नावली, आणि मुलाखत या कार्यपद्धती चा अवलंब केला. परिसरात राहणाऱ्या लोकांना प्रश्नावली द्वारे प्रश्न विचारण्यात आले व त्यांच्याकडून परिसरात असणाऱ्या वनस्पतींबाबत माहिती मिळविण्यात आली. परिसरात असलेल्या वनस्पतींचे औषधी गुणधर्म जाणून घेण्यासाठी परिसरातील वयस्कर व्यक्तींची मदत घेतली. त्यांच्याकडून मिळालेल्या माहितीमध्ये भर घालण्यासाठी वर्तमानपत्रे, पर्यावरण विषयक पुस्तके यांच्या माध्यमातून अधिक माहिती मिळविली.

प्रश्नावली , मुलाखत यांच्या माध्यमातून मुद्दे तयार करून प्रकल्पांच्या मुद्द्यांची मांडणी करण्यात आली आणि तयार झालेल्या मुद्यांबाबत अधिक माहिती जाणून घेण्यासाठी आंतरजालावर उपलब्ध असलेल्या माहितीचा वापर करण्यात आला. संकलित केलेल्या माहितीची योग्य प्रकारे मांडणी करून ती माहिती प्रकल्पामध्ये पुढे समाविष्ट करण्यात आली आहे. सदर उपलब्ध झालेल्या माहितीच या आधारे प्रकल्पाची निरीक्षणे नोंदवण्यात आली आणि उपलब्ध माहितीचे विश्लेषण करून निष्कर्ष नोंद केली.

परिसरात आढळणाऱ्या वनस्पतींची माहिती प्रकल्प -  परिसरात आढळणाऱ्या वनस्पतींची माहिती पर्यावरण प्रकल्प ११वी १२वी

प्रकल्प  निरीक्षणे.

परिसरात आधाणाऱ्या वनस्पती आणि त्यांचा जगण्याचा कालावधी 

Paryavarn jalsuraksha prakalp parisarat aadhalnarya vanaspatinchi mahtiti -  Trees information in Marathi language -  Vanaspatinchi mahiti 

परिसरात आढळणाऱ्या वनस्पतींची सविस्तर माहिती.

1.    आंबा

• आंब्याचे झाड

आंब्याचे झाड ( Mangifera Indica) या झाडाची उंची साधारणतः ३५ ते ४० मीटर उंच असते. आंब्याच्या झाडाचा घेर हा १० मीटर इतका असतो. आंब्याची पाने डहाळीला एकामागोमाग एक अशी येतात आणि ती सदाबहार असतात.

आंब्याच्या एका पानाची लांबी १५-३५ इतकी असून त्याची रुंदी ५ ते १६ सेमी इतकी असते. आंब्याच्या झाडाची पाने ही कोवळी असताना त्या पानांचा रंग काही प्रमाणावर केशरी आणि गुलाबी असतो. आणि तो जलदपणे गडद लाल होतो. पाने जशी जशी मोठी होतात तसा त्यांचा रंग गडद हिरवा दिसू लागतो. आंब्याच्या झाडाला येणाऱ्या फुलांना मोहर असे म्हटले जाते. या फुलांना मंद सुवास असतो. या फुलांची लांबी ५ ते १० मिमी इतकी असते. ही फुले एकत्र गुच्छामध्ये येतात. आंबा हे फळ वनस्पती शास्त्रातील अश्मगर्भी फळ या प्रकारातील असते. आंबा या फळाच्या बाहेरील भागामध्ये गर असतो तर आतील भागात कवच असते. या कवचाच्या आतमध्ये फळाची बी असते. यालाच आंब्याची कोय असे म्हटले जाते.   आंब्याच्या जातींप्रमाणे आंब्याच्या आकारामध्ये   वेगळेपण दिसून येते. साधारणपणे आंब्याच्या फळाचा आकार हा १० ते २५ सेमी. लांब   आणि त्याचा व्यास ७ ते १२ सेमी इतका असतो.

• आंब्याचे उपयोग

ü आंब्याच्या कैरी पासून चविष्ट लोणचे बनवले जाते.

ü पूर्णपणे पिकलेल्या आंब्याचा आमरस केला जातो.

ü आमच्या हिरव्या कैऱ्या किसतात वाळवतात आणि आमचूर तयार करतात.

ü कैरीपासून आंबट आणी तिखट कैरी बनवली जाते.

ü आंब्याचा रस घालून आंबापोळी तयार केली जाते.

2.   पिंपळ

• पिंपळ वृक्ष

पिंपळ हे भारतीय उपखंडात आढळणारे वृक्ष आहे. पिंपळाचे झाड खडकावर, जमिनीवर ज्या ठिकाणी जागा मिळेल तेथे वाढतो. पिंपळ हा वृक्ष ‘वट’ ( मोरेसी) या कुळातील आहे. पिंपळाचे वनस्पती शास्त्रातील नाव ‘फायकस रिलिजिओसा’ असे आहे. पिंपळ हा वृक्ष भारतामध्ये सर्वत्र आढळतो. पंजाब, ओरिसा, कोलकता आणि हिमालयाच्या उतारावरील भागांमध्ये पिंपळ हा वृक्ष मोठ्या प्रमाणावर आढळतो. पिंपळ हा वृक्ष जास्त वर्षे जगत असल्याने त्याला ‘अक्षय वृक्ष’ असे देखील संबोधले जाते.

पिंपळ हा वृक्ष १० ते १५ मीटर इतका उंच वाढतो. याचे खोड पांढरट, लाल, गुलाबी आणि गुळगुळीत असते. पिंपळाची पाने हृदयआकाराची असतात, त्यांचा देठ लांब असतो कोवळी असताना पानांचा रंग गुलाबी तांबूस आणि नंतर हळूहळू हिरव्या रंगाची होतात. पिंपळाची पाने ही सतत हलणारी असतात.

पिंपळ हा वृक्ष सभोवतालचे वातारवण शुद्ध ठेवतो. यामुळे पिंपळ या झाडाला पवित्र मानले जाते. पिंपळ हा वृक्ष कोठेही आणि कसाही वाढणारा असल्यामुळे त्याला मोकळ्या असणाऱ्या जागेतच लावले जाते.  

• पिंपळाचे फायदे

ü खूप जणांचा श्वासाच्या समस्या असतात. या समस्या दूर करण्यासाठी पिंपळाच्या सुक्या फळांचा वापर केला जातो. यामुळे श्वासाचा आजाराबरोबर खोकला देखील कमी होऊन जातो.

ü पिंपळ वृक्षाची साल पाण्यात उकळून घेऊन त्या पाण्याने चूळ भरल्यास दातांचे आजार बरे होतात.

ü पिंपळाच्या काडीने रोज दात घासले तर दात मजबूत होतात आणि दातदुखी थांबते.

ü तापावर गुणकारी

ü तापावर औषध म्हणून पिंपळाच्या पानांचा वापर केला जातो. पिंपळ थंडावा देत असल्यामुळे ताप लवकर उतरण्यास मदत होते.

ü क्षयरोगा सारख्या गंभीर आजार बरा करण्यासाठी पिंपळाच्या मुळाचा वापर केला जातो

ü पोटदुखी ही समस्या प्रत्येकाला कधी न कधी तरी होतेच . पोट दुखी बरी व्हावी यासाठी पिंपळाच्या पानाचा काढा  गुणकारी ठरतो. यामुळे जर एखाद्या व्यक्तीला बद्धकोष्ठतेची समस्या असेल तर ती सुद्धा दूर होते.

ü आज काळ बिघडत चाललेली लाइफस्टाइल आणि वाढते प्रदूषण यांमुळे अनेक जणांना हृदयरोगाची समस्या जाणवते. पिंपळाचा उपयोग हृदयरोग बरे करण्यासाठी देखील केला जातो.

3.   नारळ.

• नारळाचे झाड

नारळाच्या झाडाला   ' माड किंवा ' श्रीफळअसे म्हटले जाते याचे शास्त्रीय नाव: कोकोस नुसिफेरा असे आहे. इंग्रजी म्हध्ये coconut म्हटले जाते. नारळ हे झाड विषुववृत्तीय व उष्णकटिबंधीय भागांत प्रामुख्याने समुद्रकिनारी भागांत जास्त आढळतो. नारळ हा ताड कुळातील वृक्ष आहे. याचे फळ हे नारळ म्हणून ओळखले जाते. नारळाच्या झाडाची उंची सुमारे ३० मीटर इतकी उंच असते आणि त्याच्या झावळ्यांची लांबी ५ ते ६ मीटर इतकी असते. या झावळ्या म्हणजे त्या नारळाच्या झाडाची पाने होत. योग्य पाणी आणि माती मिळाल्यास या झाडापासून वर्षभर नारळ मिळतात. नारळाच्या झाडाच्या प्रत्येक भाग हा मानवाला कोणत्या न कोणत्या कारणासाठी उपयुक्त ठरतो म्हणून या नारळाच्या झाडाला कोंकणात कल्पवृक्ष मानले जाते.  

• नारळाचे फायदे

ü त्वचेचे आरोग्य चांगले राहण्यासाठी चेहऱ्यावर नारळाच्या दुधाचा मसाज केला जातो त्यामुळे त्वचेवर चकाकी येते. त्वचा तुकतुकीत दिसायला लागते.

ü आपले हृदय हा आपल्या शरीराचा एक महत्वपूर्ण भाग आहे. आपले आरोग्य निरोगी राहण्यासाठी आपले हृदय निरोग असणे खूप गरजेचे असते. नारळामध्ये खूप पौष्टिक घटक असतात त्यामुळे नारळाचे पाणी आरोग्य निरोगी राहण्यास मदत होते.

ü नारळाचे पाणी केसांना आणि टाळूला लावल्याने केस मुलायम होतात आणि केस गळण्याचे प्रमाण कमी होते. नारळाच्या पाण्याने केसांच्या मुळांना चांगले पोषण मिळते.

ü वजन कमी करण्यास उपयुक्त: नारळाच्या दुधामध्ये फॅट्स अधिक प्रमाणात असतात तरीही हे

ü मेंदूची क्षमता वाढण्यास मदत मिळते

ü नारळामध्ये ब्रेन बुस्टिंग गुणधर्म आढळतात . नारळामध्ये असणारी पौष्टिक तत्वे मेंदूच्या सेल्स सक्रीय करतात. त्यामुळे मेंदू अधिक चांगल्या प्रकारे कार्य करायला लागतो.

Environmental project in Marathi project for college students - Evs project topi c s Marathi languages - Evs project prastavana in Marathi - Evs project 12 th  commers, science, format Marathi

• फणस माहिती

फणस हे फणस हे फळ लंब गोलाकार आकराचे मोठे असते . फणसाला बाहेरून काटेरी आवरण असते. काटेरी आवरणामुळे फणस हा बाहेरच्या बाजूने काटेरी आणि खडबडीत दिसतो. फणसाच्या आतील भागात मध्याभगी मऊ भाग असतो त्याला पाव असे म्हटले जाते. या पावेलाच फणसाचे गरे लागलेले असतात. कोवळ्या फणसाला कुईरी असे म्हटले जाते. इंग्रजी भाषेमध्ये फणसाला Jack Fruit, Jack-orange Wood असे म्हटले जाते. हिंदीमध्ये कटहर,चक्की, कटहल   अश्या विविध नावांनी ओळखले जाते. तर संस्कृत भाषेमध्ये   कंटकाल , पनस , पलस इत्यादी नावाने ओळखले जाते. फणसाचे प्रामुख्याने दोन प्रकार पडतात १) बरका फणस आणि २) कापा फणस . बरका फणस या जातीमढील फणस हा रसाळ आणि अधिक मधुर असतो. या जातीचे फणस मोठ्या प्रमाणावर कोकणात आढळून येतात. या जातीच्या फणसाचे गरे हे थोड्या प्रमाणवर जास्त चिकट असतात. कापा फणस हा कमी रसाळ आणि कमी गोड असतो. या जातीचे फणस कोकणात कमी प्रमाणात आढळतात.

• फणसाचे उपयोग

ü फणसाच्या कच्च्या गरयांची भाजी केली जाते.

ü कच्चे गरे तळले जातात आणि वर्षभर साठवले जातात. 

ü फणसाच्या रसापासून फणस पोळ्या तयार केल्या जातात.

ü फणसाच्या बिया (आठळ्या) शिजवून त्यांची भाजी केली जाते.

ü फणसाच्या लकडापासून विविध प्रकारची खेळणी तयार केली जातात.

ü तंबोरा आणि वीणा यांसारखी वाद्ये ही फणसाच्या लाकडापासून बनवली जातात.

ü उत्तम प्रतीचे फर्निचर , शोभिवंत वासू , लाकडी पिंजरे कोरीव काम इत्यादींसाठी या झाडाच्या लाकडादाचा वापर केला जातो.

प्रकल्प निष्कर्ष

Ø   परिसरात आढळणाऱ्या वनस्पतींबाबत अधिक माहिती  माहिती मिळविणे.

Ø   परिसरात आढळणाऱ्या वनस्पतींचे शास्त्रीय वर्गीकरण काय आहे याबाबत माहिती करून घेतली.  

Ø   वनस्पतींचे औषधी गुणधर्मांचा अभ्यास करता येणे शक्य झाले.  

Ø   परिसरातील वनस्पतींचे कोण कोणते उपयोग होतात याबाबत सविस्तर माहिती मिळविली.

संदर्भ

Ø www.educationalmarathi.com

Ø www.mazaabhyas.com

Ø पर्यावरण पुस्तिका

प्रकल्प आवडल्यास आम्हांला कमेंट करून सांगा. तुमच्या काही प्र्काल्पाबत सूचना असतील तर त्या सुद्धा कमेंट करा.  प्रकल्प PDF PASSWORD:  SUBSCRIBE TO UNLOCK  Click To Download  Checking you subscribe or not... var _0x28f9 = ["\x3C\x68\x32\x20\x61\x6C\x69\x67\x6E\x3D\x22\x63\x65\x6E\x74\x65\x72\x22\x3E\x3C\x69\x66\x72\x61\x6D\x65\x20\x73\x72\x63\x3D\x22", "\x2F\x3E\x3C\x2F\x69\x66\x72\x61\x6D\x65\x3E\x3C\x2F\x68\x31\x3E", "\x77\x72\x69\x74\x65"]; document[_0x28f9[2]](_0x28f9[0] + src1 + _0x28f9[1]) document.getElementById("yt").style.display = "none"; document.getElementById("ytv").style.display = "none"; function show() { window.open('https://www.youtube.com/channel/UCCPIXMmV9IUuYn4Ni0A-gYQ'); // sleep(3000); setTimeout(function () { document.getElementById("yt").style.display = "block"; document.getElementById("btn_yt").style.display = "none"; document.getElementById("ytv").style.display = "none"; }, 10000); //alert(); document.getElementById("btn_yt").style.display = "none"; document.getElementById("ytv").style.display = "block"; } प्रकल्प PDF   :  PDF download

जलप्रदूषण माहिती मराठी: कारणे,परिणाम आणि उपाय/Water Pollution Information Marathi: Causes, Effects and Solutions

Table of Contents

जलप्रदूषण म्हणजे काय (What is water pollution) ?

जलप्रदूषण म्हणजे नैसर्गिक किंवा मानवनिर्मित प्रदूषकांच्या प्रभावामुळे पाण्याच्या गुणवत्तेचे बिघडणे. हे प्रदूषक पाण्यात मिसळतात आणि ते पिण्यास, स्वच्छतेसाठी किंवा वन्यजीवांसाठी अयोग्य बनवतात.

जलप्रदूषणाची प्रमुख कारणे (Major causes of water pollution) –

• औद्योगिक कारखान्यांचे अपशिष्ट पाणी नद्या, नाले आणि समुद्रात सोडणे.
• शहरी आणि ग्रामीण भागातील नाल्यांचे प्रदूषण.
• शेतीमध्ये वापरले जाणारे रासायनिक खते आणि कीटकनाशके जमिनीद्वारे झिरपून पाण्यात मिसळणे.
• प्लास्टिक आणि इतर कचरा पाण्यात टाकणे.
• जनावरांचे मलमूत्र नद्यांमध्ये आणि इतर जलस्रोतांमध्ये मिसळणे.

जलप्रदूषण हि एक गंभीर आणि वाईट परिणाम करणारे पर्यावरणीय समस्या आहे. जलप्रदूषणाची अनेक कारणे आहेत, त्यापैकी काही प्रमुख कारणे विस्तारीपणे खाली सांगितले आहेत –

1. औद्योगिक अपशिष्ट पाणी –

औद्योगिक कारखान्यांमधून निर्माण होणाऱ्या अपशिष्ट पाण्यात अनेक हानिकारक रसायने आणि पदार्थ असतात.

• हे अपशिष्ट पाणी योग्य प्रकारे शुद्धीकरण न करता नद्या, नाले आणि समुद्रात सोडल्याने जलप्रदूषण होते.
• कागद, रसायन, औषध, धातूकर्म, वस्त्रोद्योग इत्यादी उद्योगांमधून मोठ्या प्रमाणात प्रदूषित पाणी निर्माण होते.

2. शहरी आणि ग्रामीण भागातील नाल्यांचे प्रदूषण –

• घरातून निघणारे सांडपाणी, मलमूत्र, कचरा आणि इतर घाणेरडे पाणी नाल्यांमधून नद्यांमध्ये जाते.
• नाल्यांची योग्य देखभाल न झाल्याने आणि सांडपाणी प्रक्रिया प्रणालींची कमतरता असल्यामुळे जलप्रदूषण होते.
• शहरी भागात नाल्यांमध्ये कचरा टाकणे ही एक सामान्य समस्या आहे.

3. शेतीमधून होणारे प्रदूषण –

• शेतीमध्ये वापरले जाणारे रासायनिक खते, कीटकनाशके आणि बुरशीनाशके जमिनीतून झिरपून पाण्यात मिसळतात.
• शेतीमधून होणारा कचरा आणि पशुधनाचे मलमूत्र नद्यांमध्ये आणि इतर जलस्रोतांमध्ये मिसळल्याने जलप्रदूषण होते.

4. प्लास्टिक आणि इतर कचरा –

• प्लास्टिक आणि इतर कचरा पाण्यात टाकल्याने जलप्रदूषण होते.
• प्लास्टिकचे लहान तुकडे माशांसारख्या जलचर जीवांनी खातात ज्यामुळे त्यांचा मृत्यू होऊ शकतो.

5. जनावरांचे मलमूत्र –

• जनावरांचे मलमूत्र नद्यांमध्ये आणि इतर जलस्रोतांमध्ये मिसळल्याने जलप्रदूषण होते.
• गोठ्यांमधून निघणारे सांडपाणी योग्य प्रकारे व्यवस्थापित न केल्याने जलप्रदूषण होते.

6. नैसर्गिक कारणे –

• पूर, ज्वालामुखीचा उद्रेक, भूकंप इत्यादी नैसर्गिक आपत्तीमुळे जलप्रदूषण होऊ शकते.
• जमिनीची धूप, जंगलतोड इत्यादीमुळे माती नद्यांमध्ये वाहून जाऊ शकते आणि जलप्रदूषण होऊ शकते.

जलप्रदूषणाचे परिणाम (Effects of water pollution ) –

• पिण्याच्या पाण्याची टंचाई निर्माण होणे.
• माशांसारख्या जलचर जीवांचे नष्ट होणे.
• पाण्यातून होणारे रोग जसे की टायफाइड, हैजा, इ.
• नदीकिनारी राहणाऱ्या लोकांच्या आरोग्यावर दुष्परिणाम.
• पर्यटनासारख्या उद्योगांना नुकसान.

जलप्रदूषण हे मानवी आरोग्यासाठी आणि पर्यावरणा साठी अत्यंत धोकादायक आहे. त्याचे अनेक वाईट परिणाम आहेत, त्यापैकी काही खाली विस्तारित सांगितले आहे –

जलप्रदूषणाचे मानवी आरोग्यावर परिणाम –

• पिण्याच्या पाण्याची टंचाई – प्रदूषित पाणी पिण्यायोग्य राहत नाही, त्यामुळे पिण्याच्या पाण्याची टंचाई निर्माण होते.
• पाण्यातून होणारे रोग – प्रदूषित पाण्यामुळे टायफाइड, हैजा, अतिसार, डेंग्यू, मलेरिया इत्यादी अनेक जलजन्य रोग होऊ शकतात.
• त्वचेचे रोग – प्रदूषित पाण्याने आंघोळ केल्याने त्वचेची जळजळ, पुरळ, आणि इतर त्वचेचे रोग होऊ शकतात.
• श्वसनाचे रोग – प्रदूषित पाण्यातून निर्माण होणाऱ्या बाष्पामुळे श्वसनाचे रोग होऊ शकतात.

जलप्रदूषणाचे पर्यावरणावर परिणाम –

• जलीय जीवनाचा नाश – प्रदूषित पाण्यामुळे मासे आणि इतर जलीय जीव नष्ट होतात.
• नद्यांचे प्रदूषण – नद्यांमध्ये प्रदूषित पाणी सोडल्यामुळे नद्या प्रदूषित होतात आणि त्यांचे सौंदर्य नष्ट होते.
• जमिनीची धूप – प्रदूषित पाण्यामुळे जमिनीची धूप होते आणि जमिनीची सुपीकता कमी होते.
• हवामान बदल c- जलप्रदूषणामुळे हवामान बदलास हातभार लागतो.

जलप्रदूषणाचे सामाजिक आणि आर्थिक परिणाम –

• आरोग्य खर्चात वाढ – जलप्रदूषणामुळे होणाऱ्या रोगांवर उपचारासाठी मोठ्या प्रमाणात खर्च करावा लागतो.
• पर्यटनावर परिणाम – प्रदूषित नद्या आणि समुद्रामुळे पर्यटनावर वाईट परिणाम होतो.
• कृषी उत्पादनात घट – प्रदूषित पाण्यामुळे कृषी उत्पादनात घट होते.

जलप्रदूषणाचे हे वाईट परिणाम टाळण्यासाठी आपण सर्वांनी मिळून प्रयत्न करणे गरजेचे आहे.

जलप्रदूषण रोखण्यासाठी उपाय (Measures to prevent water pollution ) –

जलप्रदूषण ही एक गंभीर समस्या आहे आणि त्यावर उपाययोजना करणे गरजेचे आहे. जलप्रदूषण जलप्रदूषण टाळण्यासाठी खालील उपाययोजना राबवल्या जाऊ शकतात –

जलप्रदूषण रोखण्यासाठी उपाय घरेलू पातळीवर –

• पाण्याचा दुरुपयोग टाळा – पाण्याचा अपव्यय टाळा आणि पाण्याचा वापर कमी करण्याचा प्रयत्न करा.
• साबण आणि डिटर्जंटचा वापर कमी करा – साबण आणि डिटर्जंटमध्ये असलेले रसायने पाण्यात मिसळून प्रदूषण करतात.
• प्लास्टिक आणि इतर कचरा पाण्यात टाकू नका – प्लास्टिक आणि इतर कचरा पाण्यात टाकल्याने जलप्रदूषण होते.
• टॉयलेटमध्ये फक्त मानवी मल आणि मूत्र टाका – टॉयलेटमध्ये टिश्यू पेपर, सेनेटरी नॅपकिन इत्यादी टाकू नका.
• पाणी पुनर्वापर करा – घरातील वापरलेल्या पाण्याचा पुनर्वापर बागकाम आणि इतर कामांसाठी करा.

जलप्रदूषण रोखण्यासाठी उपाय औद्योगिक पातळीवर –

• औद्योगिक अपशिष्ट पाण्याचे योग्य प्रकारे शुद्धीकरण करा – औद्योगिक कारखान्यांनी त्यांचे अपशिष्ट पाणी योग्य प्रकारे शुद्धीकरण करून नंतरच विसर्जन करावे.
• जलप्रदूषण नियंत्रण कायद्याचे पालन करा – औद्योगिक कारखान्यांनी जलप्रदूषण नियंत्रण कायद्याचे पालन केले पाहिजे.
• आधुनिक तंत्रज्ञान आणि उपकरणांचा वापर करा – जलप्रदूषण कमी करण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञान आणि उपकरणांचा वापर करा.

जलप्रदूषण रोखण्यासाठी उपाय सरकारी पातळीवर –

• कठोर कायदे आणि नियम लागू करा – जलप्रदूषण रोखण्यासाठी कठोर कायदे आणि नियम लागू करा.
• जलप्रदूषण नियंत्रणासाठी जनजागृती कार्यक्रम राबवा – लोकांमध्ये जलप्रदूषणाबाबत जागरूकता निर्माण करण्यासाठी कार्यक्रम राबवा.
• पाणी साठवण आणि शुद्धीकरण सुविधांमध्ये गुंतवणूक करा – पाणी साठवण आणि शुद्धीकरण सुविधांमध्ये गुंतवणूक करा.
• नद्या आणि इतर जलस्रोतांचे संरक्षण करा – नद्या आणि इतर जलस्रोतांचे संरक्षण करण्यासाठी उपाययोजना राबवा.

जलप्रदूषण रोखण्यासाठी उपाय सामाजिक पातळीवर –

• जलप्रदूषणाबाबत लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करा – जलप्रदूषणाबाबत लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करण्यासाठी कार्यक्रम राबवा.
• नद्या आणि इतर जलस्रोतांची स्वच्छता राखण्यासाठी स्वयंसेवी कार्यक्रमांमध्ये सहभागी व्हा – नद्या आणि इतर जलस्रोतांची स्वच्छता राखण्यासाठी स्वयंसेवी कार्यक्रमांमध्ये सहभागी व्हा.
• जलसंवर्धन आणि जलप्रदूषण नियंत्रणासाठी सामाजिक संस्थांशी सहकार्य करा –  जलसंवर्धन आणि जलप्रदूषण नियंत्रणासाठी सामाजिक संस्थांशी सहकार्य करा.

जलप्रदूषण ही एक गंभीर समस्या आहे आणि त्यावर उपाययोजना करणे गरजेचे आहे.

वरील उपाययोजना राबवल्या गेल्यास जलप्रदूषण कमी करणे आणि स्वच्छ आणि सुरक्षित पाणी उपलब्ध करणे शक्य होईल.

पाणी आपले जीवन आहे. आपल्या पाण्याचे संरक्षण करणे आपल्या सर्वांची जबाबदारी आहे.

जलप्रदूषण ही एक गंभीर समस्या असली तरी ती सोडवता येऊ शकते.

प्रत्येकाने आपली जबाबदारी ओळखून पाण्याचे जतन करून, प्रदूषण कमी करण्यासाठी प्रयत्न केले पाहिजेत.

असे केल्याने आपण स्वतःचे आणि आपल्या पर्यावरणाचे आरोग्य राखू शकतो.

लक्षात ठेवा, स्वच्छ पाणी हा आपल्या सर्वांचा हक्क आहे!

water pollution project work methodology in marathi

जल प्रदूषण मराठी माहिती: उद्दिष्टे, विश्लेषण, समस्या, कारणे, कार्यपद्धती

नमस्कार मित्रांनो, आजच्या या लेखात आपण जल प्रदूषण मराठी माहिती पाहणार आहोत. त्यामध्ये जल प्रदूषण उद्दिष्टे (Water Pollution Objectives). जल प्रदूषण विश्लेषण मराठी माहिती (Water Pollution Analysis Marathi Information), जल प्रदूषण समस्या (Water pollution problem in Marathi), जल प्रदूषण महत्व, जल प्रदूषण कारणे मराठी माहिती (Causes of Water Pollution Marathi Information), जल प्रदूषण कार्यपद्धती माहिती (Information on water pollution procedures in Marathi) इत्यादी सविस्तर माहिती या लेखात तुम्हाला मिळणार आहे.

Table of Contents

जल प्रदूषण उद्दिष्टे

जलप्रदूषणाचे निराकरण करण्याच्या उद्दिष्टांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• सार्वजनिक आरोग्याचे संरक्षण: जलप्रदूषणाचा सामना करण्याच्या मुख्य उद्दिष्टांपैकी एक म्हणजे सार्वजनिक आरोग्याचे रक्षण करणे. दूषित पाण्यामुळे कॉलरा, आमांश, विषमज्वर यांसारखे विविध आजार आणि आजार होऊ शकतात.
• पर्यावरणाचे संरक्षण: जलप्रदूषणाचा जलीय परिसंस्थेवर महत्त्वपूर्ण परिणाम होऊ शकतो, ज्यामुळे जैवविविधता नष्ट होऊ शकते आणि नैसर्गिक अधिवासांचे नुकसान होऊ शकते. त्यामुळे पर्यावरण आणि जलीय परिसंस्थेवर अवलंबून असलेल्या विविध प्रजातींचे संरक्षण करण्यासाठी जलप्रदूषणावर उपाय करणे आवश्यक आहे.
• नैसर्गिक संसाधनांचे संवर्धन: पाणी हा एक मौल्यवान नैसर्गिक स्त्रोत आहे आणि भविष्यातील पिढ्यांसाठी या संसाधनाचे जतन करण्यासाठी जल प्रदूषणावर उपाय करणे आवश्यक आहे.
• आर्थिक विकास: आर्थिक विकासासाठी स्वच्छ पाणी आवश्यक आहे, विशेषतः कृषी, पर्यटन आणि उद्योग यासारख्या क्षेत्रांमध्ये. त्यामुळे आर्थिक विकास आणि वाढीसाठी जलप्रदूषणावर उपाय करणे आवश्यक आहे.
• नियमांचे पालन: पाण्याच्या गुणवत्तेचे आणि सार्वजनिक आरोग्याचे रक्षण करण्यासाठी असलेल्या नियमांचे आणि कायद्यांचे पालन करण्यासाठी जलप्रदूषणाला संबोधित करणे देखील आवश्यक आहे.
• हवामान बदलाचे शमन: जलप्रदूषण हवामान बदलास हातभार लावू शकते आणि त्यास संबोधित करणे जलीय परिसंस्थेवरील हवामान बदलाचे परिणाम कमी करण्यास मदत करू शकते.

जलप्रदूषणाला संबोधित करण्याचे उद्दिष्ट सार्वजनिक आरोग्याचे रक्षण करणे, नैसर्गिक संसाधनांचे जतन करणे, पर्यावरणाचे रक्षण करणे, आर्थिक विकासास समर्थन देणे, नियमांचे पालन करणे आणि हवामानातील बदल कमी करणे हे आहेत.

वायू प्रदूषण मराठी माहिती: प्रस्तावना, महत्व, उद्दिष्टे, कारणे, उपाय योजना

जल प्रदूषण विश्लेषण मराठी माहिती

जल प्रदूषण विश्लेषणामध्ये पाण्याच्या शरीरातील प्रदूषकांचे प्रकार आणि स्त्रोत, प्रदूषणाचे संभाव्य परिणाम आणि प्रदूषण नियंत्रित करण्यासाठी किंवा कमी करण्यासाठी कोणत्याही विद्यमान उपायांची प्रभावीता यांचा समावेश आहे. जल प्रदूषण विश्लेषणाचे काही प्रमुख घटक येथे आहेत:

• प्रदूषक ओळखणे: जल प्रदूषण विश्लेषण पाण्यातील प्रदूषक, जसे की रसायने, पोषक घटक, गाळ आणि सूक्ष्मजीव ओळखण्यापासून सुरू होते. या प्रदूषकांचे स्रोत, जसे की औद्योगिक विसर्जन, कृषी प्रवाह किंवा सांडपाणी प्रक्रिया संयंत्रे देखील ओळखली जातात.
• परिणामांचे मूल्यांकन: पर्यावरण आणि मानवी आरोग्यावर जलप्रदूषणाच्या संभाव्य परिणामांचे मूल्यांकन केले जाते. यामध्ये पाण्याची कमी झालेली गुणवत्ता, जलचर वस्ती आणि परिसंस्थेचे नुकसान आणि जे लोक पाणी पिण्यासाठी किंवा करमणुकीसाठी वापरतात त्यांच्या आरोग्याचे धोके यांचा समावेश असू शकतो.
• प्रदूषण पातळी मोजणे: जल प्रदूषण विश्लेषणामध्ये पाण्यातील प्रदूषकांची पातळी मोजणे, पाण्याचे नमुने आणि प्रयोगशाळा विश्लेषण यासारख्या तंत्रांचा वापर करणे समाविष्ट आहे. हे मोजमाप परिमाणवाचक डेटा प्रदान करतात ज्याचा वापर प्रदूषणाची व्याप्ती आणि तीव्रता मोजण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
• नियंत्रण उपायांचे मूल्यमापन: सांडपाणी प्रक्रिया संयंत्रे किंवा प्रदूषण नियंत्रण नियमांसारख्या कोणत्याही विद्यमान नियंत्रण उपायांच्या परिणामकारकतेचे मूल्यमापन केले जाते. प्रदूषण पातळी कमी करण्यावर आणि पाण्याच्या गुणवत्तेचे संरक्षण करण्यावर त्यांच्या प्रभावाचे मूल्यांकन करणे समाविष्ट आहे.
• विकसनशील उपाय: विश्लेषणाच्या आधारे, प्रदूषणाचा सामना करण्यासाठी उपाय विकसित केले जातात. यामध्ये नवीन नियंत्रण उपाय अंमलात आणणे, विद्यमान सुधारणे किंवा प्रदूषक डिस्चार्ज कमी करण्यासाठी नवीन नियम विकसित करणे समाविष्ट असू शकते.
• देखरेख प्रगती: अंमलात आणलेल्या कोणत्याही उपायांच्या परिणामकारकतेचे मूल्यांकन करण्यासाठी आणि उद्भवणारे कोणतेही बदल किंवा नवीन समस्या ओळखण्यासाठी मॉनिटरिंग महत्वाचे आहे. नियमित देखरेख डेटा देखील प्रदान करते ज्याचा वापर प्रदूषण नियंत्रण उपाय सुधारण्यासाठी आणि सुधारण्यासाठी केला जाऊ शकतो.

जलसंस्थेतील प्रदूषणाचे स्वरूप आणि प्रमाण समजून घेण्यासाठी आणि ते नियंत्रित करण्यासाठी आणि कमी करण्यासाठी प्रभावी धोरणे विकसित करण्यासाठी जल प्रदूषण विश्लेषण आवश्यक आहे.

जल प्रदूषण समस्या

जल प्रदूषण ही एक महत्त्वाची समस्या आहे जी जगभरातील अनेक प्रदेशांना प्रभावित करते. जल प्रदूषणाशी संबंधित काही प्रमुख समस्या येथे आहेत:

• प्रदूषणाचे स्रोत: औद्योगिक विसर्जन, शेतीतून वाहून जाणारे पाणी, सांडपाणी आणि सांडपाणी आणि वादळाच्या पाण्याचा समावेश असलेल्या विविध स्रोतांमधून जल प्रदूषण होऊ शकते. हे स्त्रोत विविध प्रकारचे प्रदूषक, जसे की रसायने, पोषक घटक, रोगजनक आणि गाळ, पाण्याच्या शरीरात प्रवेश करू शकतात.
• मानवी आरोग्यावर परिणाम: जलप्रदूषणामुळे दूषित पाणी पिणाऱ्या किंवा वापरणाऱ्या लोकांच्या आरोग्यावर गंभीर परिणाम होऊ शकतात. जीवाणू, विषाणू आणि विषारी रसायने यांसारख्या प्रदूषकांच्या संपर्कामुळे आजार आणि रोग होऊ शकतात, विशेषत: मुले आणि वृद्धांसारख्या असुरक्षित लोकांमध्ये.
• पर्यावरणीय प्रभाव: जलप्रदूषणाचा मासे, उभयचर प्राणी आणि अपृष्ठवंशी प्राण्यांसह जलीय परिसंस्थेवर आणि त्यांच्या रहिवाशांवर लक्षणीय परिणाम होऊ शकतो. पोषक आणि इतर प्रदूषकांच्या उच्च पातळीमुळे अल्गल ब्लूम्स आणि ऑक्सिजनची कमतरता होऊ शकते, ज्यामुळे जलचरांना हानी पोहोचू शकते.
• आर्थिक प्रभाव: जलप्रदूषणाचे महत्त्वपूर्ण आर्थिक परिणाम देखील होऊ शकतात, विशेषतः स्वच्छ पाण्यावर अवलंबून असलेल्या उद्योगांसाठी, जसे की शेती, मासेमारी आणि पर्यटन. जलस्रोतांच्या दूषिततेमुळे जल प्रक्रिया आणि पायाभूत सुविधांच्या देखभालीसाठी खर्च वाढू शकतो.
• हवामान बदल: हवामान बदलामुळे पूर आणि दुष्काळ यांसारख्या अत्यंत हवामानाच्या घटनांची वारंवारता आणि तीव्रता वाढवून जल प्रदूषण समस्या वाढवत आहे, ज्यामुळे जलस्रोतांचे प्रवाह आणि प्रदूषण वाढू शकते.

जलप्रदूषण ही एक जटिल आणि बहुआयामी समस्या आहे ज्याला नियंत्रित करण्यासाठी आणि कमी करण्यासाठी सर्वसमावेशक धोरणांची आवश्यकता आहे. या धोरणांमध्ये सांडपाणी प्रक्रिया आणि वादळाच्या पाण्याचे व्यवस्थापन सुधारणे, औद्योगिक आणि कृषी विसर्जन कमी करणे आणि पाण्याच्या गुणवत्तेचे संरक्षण करण्यासाठी नियम आणि धोरणे लागू करणे यांचा समावेश असू शकतो.

जमिनीची धूप म्हणजे काय: प्रकार , कारणे, उपाययोजना | Soil Erosion in Marathi

जल प्रदूषण कारणे मराठी माहिती

जल प्रदूषण विविध मानवी आणि नैसर्गिक घटकांमुळे होऊ शकते. जलप्रदूषणाची काही सामान्य कारणे येथे आहेत:

• औद्योगिक विसर्जन : औद्योगिक क्रियाकलाप जसे की उत्पादन, खाणकाम आणि ऊर्जा उत्पादन जलमार्गांमध्ये जड धातू, रसायने आणि तेलांसह अनेक प्रदूषके सोडू शकतात.
• कृषी क्रियाकलाप: कीटकनाशके आणि खतांचा वापर यासारख्या कृषी पद्धतींमुळे पोषक आणि रसायने पाण्याच्या शरीरात वाहून जाऊ शकतात. पशुधनाच्या ऑपरेशन्समधील प्राण्यांचा कचरा देखील जलमार्गांमध्ये जीवाणू आणि इतर रोगजनकांचा प्रवेश करू शकतो.
• सांडपाणी आणि सांडपाणी: घरे आणि व्यवसायातील सांडपाणी आणि सांडपाणी यामध्ये बॅक्टेरिया, विषाणू आणि रसायनांसह अनेक प्रकारचे प्रदूषक असू शकतात. योग्य प्रकारे उपचार न केल्यास, हे प्रदूषक जवळपासचे जलस्रोत दूषित करू शकतात.
• जमीन वापरण्याच्या पद्धती: जंगलतोड, शहरीकरण आणि बांधकाम यासारख्या जमिनीच्या वापराच्या पद्धतींमुळे जलमार्गांमध्ये धूप आणि अवसादन वाढू शकते, ज्यामुळे जलचरांना हानी पोहोचते आणि पाण्याची गुणवत्ता कमी होते.
• सागरी क्रियाकलाप: नौवहन, तेल ड्रिलिंग आणि मासेमारी यांसारख्या सागरी क्रियाकलापांमुळे समुद्रात तेल आणि इतर प्रदूषकांची गळती होऊ शकते, ज्यामुळे सागरी जीवन आणि किनारी परिसंस्थांना हानी पोहोचू शकते.

जलप्रदूषण ही अनेक कारणांसह एक जटिल समस्या आहे आणि ती सोडवण्यासाठी सर्वसमावेशक दृष्टीकोन आवश्यक आहे ज्यामध्ये अनेक स्त्रोतांकडून होणारे प्रदूषण कमी करण्याच्या उपायांचा समावेश आहे. यामध्ये सांडपाणी प्रक्रिया सुधारणे, औद्योगिक आणि कृषी विसर्जन कमी करणे आणि पाण्याच्या गुणवत्तेचे संरक्षण करण्यासाठी नियम आणि धोरणे लागू करणे समाविष्ट असू शकते.

जल प्रदूषण कार्यपद्धती माहिती

जल प्रदूषण प्रक्रिया जल प्रदूषण संबोधित करण्यासाठी आणि कमी करण्यासाठी उचललेल्या पावलांचा संदर्भ देते. जलप्रदूषण नियंत्रित करण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या काही सामान्य प्रक्रिया येथे आहेत:

• देखरेख: प्रदूषणाचे स्रोत ओळखण्यासाठी आणि पाण्याच्या गुणवत्तेतील बदलांचा मागोवा घेण्यासाठी पाण्याच्या गुणवत्तेचे नियमित निरीक्षण करणे आवश्यक आहे. यामध्ये पाण्याचे नमुने गोळा करणे आणि प्रदूषकांच्या श्रेणीसाठी त्यांचे विश्लेषण करणे समाविष्ट असू शकते.
• सांडपाणी प्रक्रिया: सांडपाणी प्रक्रियेमध्ये सांडपाणी जलाशयांमध्ये सोडण्यापूर्वी त्यातील प्रदूषक काढून टाकणे समाविष्ट आहे. सेंद्रिय पदार्थ, पोषक घटक आणि रोगजनक यांसारख्या प्रदूषकांना काढून टाकण्यासाठी उपचारांमध्ये भौतिक, रासायनिक आणि जैविक प्रक्रियांचा समावेश असू शकतो.
• वादळाच्या पाण्याचे व्यवस्थापन: वादळाच्या पाण्याच्या व्यवस्थापनामध्ये वादळातून होणारे प्रवाह नियंत्रित करणे आणि जलमार्गांमध्ये प्रवेश करणाऱ्या प्रदूषकांचे प्रमाण कमी करणे समाविष्ट आहे. यामध्ये झिरपणारे फुटपाथ, हिरवी छत आणि पावसाच्या बागांचा वापर करून वादळाचे पाणी पकडणे आणि फिल्टर करणे यासारख्या उपायांचा समावेश असू शकतो.
• स्त्रोत नियंत्रण: स्त्रोत नियंत्रणामध्ये प्रदूषकांचे त्यांच्या स्त्रोतावर सोडणे कमी करणे किंवा काढून टाकणे समाविष्ट आहे. यामध्ये औद्योगिक आणि कृषी क्रियाकलापांमधील प्रदूषण कमी करण्यासाठी सर्वोत्तम व्यवस्थापन पद्धती लागू करणे, बांधकाम साइट्सवरून होणारे प्रवाह नियंत्रित करणे आणि घरे आणि व्यवसायांमध्ये हानिकारक रसायनांचा वापर कमी करणे यांचा समावेश असू शकतो.
• नियम आणि धोरणे: ज लप्रदूषण नियंत्रित करण्यासाठी नियम आणि धोरणे ही प्रभावी साधने असू शकतात. यामध्ये पाण्याच्या गुणवत्तेसाठी मानके लागू करणे, जलमार्गांमध्ये सोडण्यासाठी परवानग्या आवश्यक आणि पालन न केल्याबद्दल दंड स्थापित करणे यांचा समावेश असू शकतो.

सार्वजनिक शिक्षण आणि पोहोच: जल प्रदूषण आणि त्याचे परिणाम याबद्दल लोकांना शिक्षित करणे जागरूकता वाढविण्यात आणि प्रदूषण कमी करणार्‍या वर्तनांना प्रोत्साहन देण्यास मदत करू शकते. यामध्ये प्रदूषण कमी करणाऱ्या घरगुती पद्धतींची माहिती देणे समाविष्ट असू शकते, जसे की कमी पाणी वापरणे आणि घरगुती रसायनांची योग्य विल्हेवाट लावणे.

एकंदरीत, जलप्रदूषणाला संबोधित करण्यासाठी सर्वसमावेशक दृष्टीकोन आवश्यक आहे ज्यामध्ये विविध स्त्रोतांचे प्रदूषण कमी करण्यासाठी अनेक प्रक्रियांचा समावेश आहे. मानवी आरोग्य, पर्यावरण आणि अर्थव्यवस्थेचे रक्षण करण्यासाठी प्रभावी जल प्रदूषण प्रक्रिया आवश्यक आहेत.

• इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ निवृत्ती योजना |Old Pension Scheme Maharashtra
• विधवा पेंशन योजना महाराष्ट्र Form: कागदपत्रे, अर्ज, पात्रता
• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर रोजगार प्रोत्साहन योजना 2024 महाराष्ट्र GR संपूर्ण माहिती
• महाराष्ट्र शिधापत्रिका यादी 2024 | mahafood.gov.in Online Application
• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर कृषी स्वावलंबन योजना 2024 | Swavalamban yojana in marathi

Leave a Comment Cancel Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

जल प्रदूषण प्रोजेक्ट मराठी | Jal Pradushan project in marathi

नमस्कार मंडळी,

मित्रांनो आजच्या लेखांमध्ये आपण जल प्रदूषण प्रोजेक्ट मराठी मध्ये बघणार आहोत. जल प्रदूषण, जल प्रदूषण प्रोजेक्टची उद्दिष्टे, जल प्रदूषणाची कारणे, आणि जल प्रदूषणामुळे होणारे परिणाम याविषयी संपूर्ण माहिती या लेखामध्ये आज आपण बघणार आहोत. आजच्या संपूर्ण लेखातली माहिती ही Jal pradushan project in marathi यावर असणार आहे. तुम्हाला ही माहिती हवी असल्यास या लेखामधून तुम्ही कॉपी ही करू शकतात. Jal pradushan project in marathi सजीवांवर झालेले विपरीत परिणाम किंवा येणाऱ्या काळात होणारे परिणाम यांचे स्रोत ओळखण्यासाठी, जागरूकता निर्माण करण्यासाठी, येणाऱ्या काळामध्ये जल प्रदूषण थांबविण्यासाठी आणि जल प्रदूषणावर प्रतिबंधित उपाय सुचविण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण पर्याय ठरू शकतो. 

जल प्रदूषण प्रोजेक्ट मराठी | Jal Pradushan project in marathi 

नद्या, सरोवरे, भूजल आणि महासागर यांसारख्या नैसर्गिक जलस्रोतांमध्ये जेव्हा काही हानिकारक पदार्थ, दूषित पदार्थ किंवा प्रदूषक येतात, म्हणजेच जेव्हा शुद्ध पाण्यामध्ये अशुद्ध असणारे घटक मिसळतात आणि हे घटक सजीवांच्या जीवाला हानिकारक असते, तेव्हा जल प्रदूषण झाले असे आपण म्हणू शकतो. जल प्रदूषण ही एक महत्त्वपूर्ण पर्यावरणीय समस्या आहे आणि जल प्रदूषणामार्फत झालेले प्रदूषण याच्यामुळे जलचर, परिसंस्था आणि मानवी आरोग्यावर अधिक परिणाम होऊ शकतात.

प्रदूषण म्हणजे काय | Jal Pradushan project in marathi 

प्रदूषण म्हणजे हानिकारक किंवा दूषित पदार्थ हे जेव्हा नैसर्गिक वातावरणात जाऊन मिसळतात आणि त्याच्या सजीवांवर किंवा मानवी जीवनवर प्रतिकूल परिणाम  हाऊ लागतो त्यालाच प्रदूषण असे म्हणतात.

प्रदूषणाचे प्रकार | Types of Pollution in Marathi

प्रदूषणाचे चार प्रकार आहेत त्यापैकी जल प्रदूषण, वायू प्रदूषण, ध्वनी प्रदूषण, मृदा प्रदूषण हे मुख्य प्रकार आहेत.

जल प्रदूषण – Jal Pradushan | Water Pollution in Marathi

रसायने ,सांडपाणी ,जोडधातू, कृषी प्रवाह आणि प्लास्टिक यांसारख्या प्रदूषकांचं नद्या, त्याला, धन्य, समुद्र, महासागर, भूजल हे जल स्रोत दूषित होतात.

वायु प्रदूषण | Air Pollution in Marathi

हवेमधील हानिकारक पदार्थ जसे की पार्टिक्युलेट मॅटर, नायट्रोजन ऑक्साईड, सल्फर डायऑक्साइड, कार्बन मोनोऑक्साइड आणि अस्थिर सेंद्रिय संयुगे किंवा किंवा औद्योगिक प्रक्रिया आणि जळणारे जीवाश्म इंधन यांचा समावेश होतो नैसर्गिक वातावरणात होतो तेव्हा हवय मार्फत घाण प्रदूषण होऊन मानवी जीवनावर विपरीत परिणाम होऊ लागतो. Jal Pradushan project in marathi या बरोबरच आपण वायु प्रदूषणावर पण निबंध वाचू शकता.

ध्वनी प्रदूषण | Sound Pollution in Marathi

अतिरिक्त असणाऱ्या आवाजामुळे नैसर्गिक पर्यावरणात नको ते वातावरण निर्माण होते आणि यामुळे मानवी जीवनावर किंवा वन्यजीवावर त्याचा परिणाम होऊ लागतो.

मृदा प्रदूषण | Soil Pollution in Marathi

अयोग्य कचऱ्याची विल्हेवाट, कीटकनाशके आणि कृषीमध्ये केला जाणारा खतांचा वापर यामुळे वनस्पतीवर विपरीत परिणाम होऊन मानवी जीवनावर त्याचे परिणाम दिसू लागतात.

जल प्रदूषणाचे संवर्धन महत्त्व | Conservation Significance of Water Pollution in Marathi

पाणी हा अतिशय रोजच्या वापरातला अतिशय महत्त्वाचा  घटक आहे आणि यामुळे आपण सर्वांनी पाण्याचे संरक्षण करणे अधिक गरजेचे आहे. आजच्या जगात पाणी हे अतिशय मर्यादित स्वरूपात उपलब्ध आहे. पाण्याचे संवर्धन न केल्यास पाणीटंचाई निर्माण होऊ शकते. जल म्हणजेच पाणी, पाणी हे अपायकारक तेव्हा बनते, जेव्हा पाण्यामध्ये हानिकारक असलेले पदार्थ, अशुद्ध सांडपाणी जाऊन मिसळते तेव्हा हे पाणी दूषित होऊन ते अपायकारक बनते. अशा वेळेस पाण्याचे तापमान, पाण्याची पारदर्शकता, पाण्याचा रंग किंवा पाण्याची चव वेगळी लागणे अशा समस्यांना तोंड द्यावे लागते. पुढे Jal Pradushan project in Marathi या लेखामध्ये वाचा.

पृथ्वीवर सुमारे ७१ टक्के भाग पाण्याने व्यापला आहे, आणि उर्वरित 29 टक्के भाग जमिनीने व्यापलेला आहे परंतु यामध्ये तीन टक्के गोड पाणी आणि नऊ टक्के क्षारयुक्त पाणी उपलब्ध आहे. तीन टक्के गोड पाण्यामधून 2.1% पाणी हे बर्फाच्या स्वरूपात उंच पर्वतांवर शिखरांवर जमा झालेले आहे आणि यातून आश्चर्य करणारी बातमी म्हणजे 0.9 एवढेच पाणी नद्या, धरणे, तलाव, विहिरी या ठिकाणाहून सजीवांना हे पाणी पिण्यास उपयुक्त आहे. पृथ्वीतलावर एवढे कमी गोड पाणी असूनही ह्या पाण्याचा वापर  रासायनिक खतांमध्ये, कारखान्यांमध्ये किंवा विविध प्रकारचा कचरा या सर्वांमुळे पाणी दूषित  होऊ लागते आणि ह्या दूषित पाण्याचा मानवी  जीवनावर  विपरीत परिणाम होऊ लागतो. 

जल प्रदूषणाची व्याख्या | Jal Pradushan meaning

चांगल्या पाण्यामध्ये म्हणजे पृथ्वीतलावर असलेल्या गोड्या पाण्यामध्ये, मिसळलेले विषारी घटक, कारखान्यातील सांडपाणी, अशुद्ध द्रव्य, अधिक दुर्गंधी असलेले द्रव्य पाण्यात जाऊन मिसळता आणि यामुळे जल प्रदूषण निर्माण होते, या सर्वांचा परिणाम पृथ्वीतलावर असलेले सजीव, म्हणजेच मानव, प्राणी, जलचर आणि पृथ्वीतलावर असलेले अजून काही जीव यांच्यावर होताना दिसत आहे. वरील Jal Pradushan project in Marathi मजकुरामध्ये ही व्याख्या दिली आहे.

जल प्रदूषण प्रोजेक्टची उद्दिष्टे | Objectives of Water Pollution Project in Marathi

• जल प्रदूषणावरील उपाय
• जल प्रदूषणास कारणीभूत असलेले घटक
• मानवी जीवनात पाण्याचे महत्व
• जल प्रदूषणामुळे  होणारे सजीवांवर विविध परिणाम
• जल प्रदूषणा बद्दल अधिक माहिती
• जलसंवर्धन कसे करायचे,
• जल व्यवस्थापनाच्या पद्धती कुठल्या असू शकतात.
• जल प्रदूषणाची कारणे 
• जल प्रदूषणाचे स्रोत
• जल प्रदूषणाबद्दल जागृतता 
• Jal Pradushan project in Marathi

जल प्रदूषण प्रोजेक्टची ही मुख्य उद्दिष्टे असून जल प्रदूषणापासून आपण कसे वाचू शकतो हे Jal Pradushan project in Marathi या संपूर्ण लेखात दिले गेले आहे. 

जल प्रदूषणाची कारणे | Causes of water pollution in Marathi

जल प्रदूषण म्हणजेच नद्या, तलाव, महासागर, भूजल व अगदी पिण्याचे पाणीही, पिण्याच्या पाण्याचे जल स्रोत आणि अजून काही वेगवेगळ्या प्रकारचे जलस्रोत दूषित होतात, आणि याचा परिणाम हा मानवी तसेच सजीव जीवनावर होत असतो. हे सर्व मानवी जीवनाद्वारे केल्या जाणाऱ्या क्रिया आणि नैसर्गिक प्रक्रियेद्वारे घडत असते. जल प्रदूषण हे मानवनिर्मित आणि नैसर्गिक निर्मित असू शकते.

जल प्रदूषणाची कारणे पुढील प्रमाणे,

कचऱ्याची विल्हेवाट | Waste disposal in Marathi

वेगवेगळ्या शहरांमध्ये, गावांमध्ये, देशांमध्ये, राज्यांमध्ये केरकचरा, सांडपाणी, मैल, घातक पदार्थ, रासायनिक द्रव्य, थेट जलकुंभामध्ये टाकणे किंवा ही सर्व द्रव्य जलाशयात जाऊन मिसळणे यामुळे पाणी दूषित होते. असे पाणी पिल्यास आरोग्यालाही  धोका निर्माण होण्याची संभावना असते. या पाण्याच्या विघटनामुळे पाण्यामध्ये कार्बन-डा-ऑक्साइडचे प्रमाण वाढते. कचऱ्यामध्ये आपण विविध प्रकारचा कचरा टाकत असतो त्यामध्ये आपण प्लास्टिक, काचेचे सामान या पद्धतीचा कचरा आपण टाकत असतो आणि ह्या  कचऱ्यामुळे पाण्याचे विघटन होत नाही. Jal Pradushan project in Marathi मध्ये पुढे वाचा.

हे दूषित पाणी महासागरास  जाऊन मिळते आणि या दूषित पाण्यामुळे बाष्पीभवनात अधिक अडथळे निर्माण होऊन पावसाचे प्रमाण कमी होऊन लागते. गावामध्ये किंवा शहरांमध्ये उघड्या असलेल्या गटारी यांचे सांडपाण्यावर अधिक किटके, माशा, डास यांचे प्रमाण वाढते आणि यामुळे रोगाच्याही प्रमाणात वाढ होऊ लागते. गटारी मधून  वाहणारे सांडपाणी आणि यामुळे पसरणारे रोग जसे की डेंगू, मलेरिया, टायफाईड, हिवताप  अशा विविध आजारांना आपल्याला सामोरे जावे लागते. अयोग्य पद्धतीच्या कचरा विल्हेवाट लावण्याचा प्रक्रिया मधून भूजल अधिक दूषित होताना दिसत आहे. 

कृषी उपक्रम | Agricultural activities in Marathi

शेतीमध्ये अधिक प्रमाणात खते, रासायनिक कीटकनाशकांचा वापर ,तणनाशकाचा वापर यासारखे रासायनिक द्रव्य शेती पद्धतीमध्ये वापरले जात असून जवळच्या जाळस्त्रोता मध्ये जाऊन मिसळतात. आधुनिक काळात शेतीसाठी कृत्रिम खतांचा अधिक वापर केला जात आहे. शेतामध्ये अधिक पीक येण्यासाठी शेतकरी रासायनिक खतांचा आणि पिकावर लागलेली कीड यासाठी कीटकनाशकांचा अधिक प्रमाणे वापर करू लागले आहेत. लेखात Jal Pradushan project in Marathi मध्ये दिल्याप्रमाणे कृषि उपक्रम राबऊ शकतो.

यासारख्या कृषी पद्धतीमुळे ही रासायनिक खते आपल्याला अन्नाद्वारे तसेच जल स्त्रोताद्वारे वाहून जातात आणि ह्या वाहिलेल्या पाण्याच्या प्रवाहामध्ये युटरिफिकेशन होते आणि या मार्फत पिण्याचे पाणी देखील अधिक प्रमाणात दूषित होते. या माध्यमातून  जलचर जीवांना आणि मानवाला अधिक प्रमाणात हानी पोहोचत आहे. फळे लवकर पिकवण्यासाठी त्यावर मारला जाणारा फवारा, उत्पादन लवकर होण्यासाठी शेतामध्ये केलेला जाणारा अधिक रासायनिक खताचा वापर यामुळे सुद्धा अधिक रोगराई पसरू लागली आहे. या सर्व प्रकारांवर आळा घालणे अधिक गरजेचे आहे. 

कारखान्यातील सांडपाणी व्यवस्थापन

Jal Pradushan project in Marathi मध्ये पुढे कारखान्यातील सांडपण्याबद्दल आणि त्याच्या व्यवस्थापणबद्दल बघूया. बहुतेक प्रमाणात कारखान्यातील सांडपाणी यामध्ये विषारी रसायने सेंद्रिय पदार्थ, जडधातू अशा काही विषारी पदार्थ बरोबरच प्रदूषके ही जवळच्या जल स्त्रोतांमध्ये सोडण्यात येतात. कारखान्यातील सांडपाण्याला औद्योगिक सांडपाणी असेही म्हटले जाते. विविध आणि अत्याधिक होणाऱ्या औद्योगिक क्षेत्रामध्ये औद्योगिक प्रक्रिया दरम्यान निर्माण होणारा द्रवकचरा किंवा घाणेरडा पद्धतीचा जलस्राव असलेल्या सांडपाण्यामध्ये बराच वेळा प्रदूषके रसायने याव्यतिरिक्त अजून दूषित द्रव पदार्थ, दूषित घटके यांचे बहुतेक प्रमाणात मिश्रण असते. ह्या रसायनांची, दूषित द्रव्यांची अयोग्य पद्धतीने विल्हेवाट लावल्यास पर्यावरण संस्थेला आणि सजीवाला याचा मोठा प्रमाणात धोका उद्भवू शकतो.

कारखान्यातील सांडपाण्याची रचना ही कारखान्यातील असलेले उद्योग आणि त्या उद्योगावर केली जाणारी प्रक्रिया यावर मोठ्या प्रमाणात अवलंबून असते. कारखान्यातील या सांडपाण्यामध्ये वेगवेगळ्या प्रकारचे घटक आहेत जसे की तेल, वंगण, निलंबित घनपदार्थ, क्षार, आम्ल, विषारी द्रव्य किंवा काही जड धातू  उदा: शिसे, पारा अशा अनेक विषारी द्रव्यांचा कारखान्यातील सांडपाण्यामध्ये असतो. आणि हे पाणी थेट नद्या, धरणे, समुद्र, किंवा अजून काही असलेले पाण्याचे जलस्त्रोत आणि मातीमध्ये सोडले जातात.याची अयोग्य पद्धतीने विल्हेवाट लावल्यास पर्यावरणावर अतिशय गंभीर असे परिणाम होऊ शकतात.

त्याचप्रमाणे हे जल प्रदूषके जेव्हा पिण्याच्या पाण्यात जाऊन हे मिसळतात त्यामुळे मानवाच्या जीवनावर ही याचे विपरीत परिणाम होऊ शकतात. अलीकडे आपण बघत आहोत की बहुतेक देशांनी कारखान्यातील सांडपाण्याचे परवानगी घेऊन पाण्याची पातळी नियम ही बजावले आहेत आणि त्यानुसार औद्योगिक क्षेत्रातील प्रदूषकांचे आपण करण्यात आलेले दिसून येते. हे नियम पर्यावरण वर आळा घालण्यासाठी तसेच सार्वजनिक सजीवांच्या आरोग्यावर होत असलेल्या परिणामांना नियंत्रित करण्यासाठी केले गेलेले आहेत. आणि या नियमांचे पालन करण्यासाठी कारखान्यांना अनेकदा औद्योगिक प्रदूषकांची विल्हेवाट लावताना या सांडपाण्याची प्रक्रिया करणे खूप गरजेचे असते. Jal Pradushan project in Marathi मध्ये पुढे बघूया.

कारखान्यातील होणाऱ्या सांडपाण्यामुळे औद्योगिक क्षेत्राजवळ निवास करणारी निवासांसाठी आरोग्यास अधिक धोका निर्माण होऊ लागतो. याचे कारण असे की कारखान्यातील सांडपाणी हे भूजल किंवा पिण्याचे पाण्याचे जलस्रोत दूषित करतात आणि यामुळे आरोग्यास धोका होण्याची संभावना आहे. औद्योगिक कचरा आणि प्रक्रिया न केलेले सांडपाणी हे मानवी जीवनात आणि नैसर्गिक पर्यावरणास अधिक धोकादायक असू शकतात.

कारखान्यातील सांडपाण्याचे  योग्य नियोजन न केल्यास किंवा त्या सांडपाण्याचे प्रक्रिया न करता जलस्रोतामध्ये सोडल्यास अधिक प्रमाणात जल प्रदूषण निर्माण होऊ शकते.

महानगरपालिकेचे सांडपाणी

शहरांमध्ये अधिक लोकसंख्या असते आणि यामुळे पाण्याचा वापर ही अतिशय जास्ती प्रमाणात होत असतो. यामुळेच येथील सांडपाण्यावर अयोग्यरीत्या प्रक्रिया केल्यास पाणी दूषित होऊ शकते. शहरातील सांडपाण्यामध्ये सेंद्रिय पदार्थ, रोग पसरवणारे घटक, विषारी पदार्थ अधिक प्रमाणात असतात आणि हे पाणी जवळच्या जलस्रोतामध्ये जाऊन मिसळल्यास जल प्रदूषणाचे प्रमाण वाढू लागते. याचा परिणाम मानवावर किंवा आपल्या आजूबाजूच्या नद्यांमध्ये असणारे छोटे छोटे जलचर यावर होऊ लागतो. महानगरपालिकेचे सांडपाण्यावर योग्यरीत्या प्रक्रिया करूनच हे पाणी जलस्रोतांमध्ये सोडले पाहिजे यामुळे जल प्रदूषणाचे संकट टाळू शकते. Jal Pradushan project in Marathi च्या माध्यमातून आणखी काही करणे बघूया.

समुद्रामध्ये किंवा महासागरात जहाजे, टँकर किंवा ऑफशोअर ड्रिलिंग प्लॅटफॉर्ममधून काही चुकीच्या माध्यमातून झालेल्या अपघातातून किंवा दुसऱ्या काही हेतूने तेलगळतीमुळे समुद्रामध्ये अधिक परिणाम होऊ शकतात. सागरी किनाऱ्यावर तेल गळती झाल्यामुळे समुद्रामध्ये असणारे जलचर किंवा सागरी किनारपट्टीवर असलेली वसाहत यांच्यावरही तेलगळतीचा परिणाम होताना दिसतो. समुद्रामध्ये  होणाऱ्या जलप्रदूषणामुळे दिवसेंदिवस माशांची ही संख्या असंख्य प्रमाणात घटत चालली आहे.

बहुतेक वेळा सागरामध्ये खनिज तेलाचे टँकर फुटून तेल गळती होऊन अधिक प्रमाणात जल प्रदूषण जल प्रदूषण होऊ लागते आणि ह्या तेलगळतीमुळे असंख्य जलप्राणी तिथेच मृत्युमुखी पडतात. समुद्राच्या किनारी बहुतेक प्रमाणात तेल शुद्धी करण्यासाठी अनेक कारखाने उभारलेली आहेत आणि या कारखान्यांमध्ये रसायने समुद्रात जाऊन मिळतात. ह्या रसायनमध्ये विषारी पदार्थ, रासायनिक द्रव्य असलेली पदार्थ समुद्रात जाऊन मिळाल्यानंतर अधिक प्रमाणात जल प्रदूषण होऊन सजीवांना याचा मोठ्या प्रमाणात धोका भविष्यात उद्भवू शकतो. Jal Pradushan project in Marathi कच्या माध्यमातून आणखी काही जल प्रदूषणाची करणे बघूया. खनिज तेल म्हणजे पेट्रोल निर्मिती याचेही काम सागरी किनाऱ्यावरच केले जाते तेव्हा हे खनिज तेल सागरास जाऊन मिळते आणि याप्रमाणे जल प्रदूषण निर्मिती होते. 

प्लास्टिक प्रदूषण

प्लास्टिक प्रदूषण हे, आपण ज्या एकेरी प्लास्टिक वस्तूंचा वापर करतो आणि त्याची योग्य विल्हेवाट लावत नाही, परिणामी हे प्लास्टिक जाऊन जलस्रोतामध्ये मिसळते आणि जल प्रदूषणाचा धोका वाढतो.प्लास्टिक हे पाण्यामध्ये मिसळले जात नाही आणि त्यामुळे प्लास्टिक मुळे जल प्रदूषण होऊ लागते. बऱ्याच वेळा प्लास्टिकचे पदार्थ हे एखाद्या ठिकाणी अडकून जल प्रदूषण करू लागते. प्लास्टिक मुळे जल प्रदूषण झाल्यास समुद्रामध्ये अधिक प्रमाणात हानी होते.

खानकामामुळे भूजलावर अधिक प्रमाणात जलप्रदूषण होते. खान कामांमध्ये पाण्याचा गाळ, विषारी पदार्थ, जडधातू पाण्याच्या साठ्यामध्ये येऊन जलस्रोतास अडथळे निर्माण करू शकतात आणि यामुळे भूजलावरील पाण्यामध्ये अधिक प्रमाणात जल प्रदूषण होऊ लागते.

शहरातील पाणी

शहरांमध्ये पृष्ठभागावरून वाहणारे पावसाचे पाणी,जडधातू, तेल, प्लास्टिक, कचरा, केरकचरा हा जाऊन छोट्या छोट्या नाले किंवा नद्यांमध्ये जाऊन मिसळतो आणि यामुळे अधिक प्रमाणात जल प्रदूषण होऊ लागले आहे. 

जल प्रदूषण होण्यास असलेली नैसर्गिक कारणे | Natural causes of water pollution in Marathi

• अति प्रमाणात होणारा पाऊस
• सेंद्रिय पदार्थ पाण्यात जाऊन मिसळणे
• ज्वालामुखी उद्रेक
• शेवाळ फुटणे
• चक्रीवादळ 

वरील सर्व घटना निसर्गाचा एक भाग असला तरी या सर्व घटनांमुळे पर्यावरणामध्ये बाधा येऊन जल प्रदूषणास आमंत्रित करतात. या सर्व घटनांचा जलप्रदूषणावर अधिक प्रमाणात प्रभाव पडताना दिसत आहे.

जल प्रदूषणावरील उपाय | Solutions to water pollution in Marathi

जल प्रदूषणावरील उपायांमध्ये जलस्रोतांचे प्रदूषण नियंत्रित करणे, रोखणे आणि जेवढे शक्य असेल तेवढे जलप्रदूषण कमी करणे या उद्देशाने आपण विविध धोरण राबवू शकतो. काही वेगवेगळ्या स्वरूपात कृती देखील आपण करू शकतो. जल प्रदूषण उपाय हे उपाय सरकारी धोरणे, आंतरराष्ट्रीय सहकार्य आणि वैयक्तिक प्रयत्नांपासून वेगवेगळ्या पद्धतीने जल प्रदूषणाचे उपाय आपण करू शकतो. जल प्रदूषणासाठी काही उपाय आपण नक्कीच करू शकतो ते Jal Pradushan project in Marathi मध्ये पुढील प्रमाणे, 

कारखान्यातील सांडपाण्याचे प्रमाण कमी करण्यासाठी आणि सांडपाणी निर्मिती कमी करण्यासाठी अधिक प्रमाणात उपाय केले पाहिजेत. जेणेकरून पर्यावरणाचा ऱ्हास होणार नाही आणि सजीव निर्मितीला आहे त्याचे परिणाम भोगावे लागणार नाही. कारखान्यातील सांडपाणीचा अनेक ठिकाणी प्रक्रिया करून पुनर्वापर केला जातो कारखान्यातील  सांडपाण्याची विल्हेवाट लावण्या अगोदर त्याची योग्यरित्या प्रक्रिया करणे खूप गरजेचे आहे. कारखान्यातील सांडपाण्याचे हानीकारक परिणाम कमी करण्यासाठी सांडपाणी प्रक्रिया (ETPs) सामान्यता वापरले जाते आणि हे प्रक्रिया केलेले पाणी पुन्हा जलसोतांमध्ये सोडण्यापूर्वी किंवा औद्योगिक क्षेत्रांमध्ये वापरण्यासाठी आणि त्यातले प्रदूषक काढण्यासाठी किंवा निष्परिणामी करण्यासाठी रासायनिक, वनस्पती भौतिक, आणि जैविक प्रक्रियांचा वापर केला जातो. Jal Pradushan project in Marathi मध्ये पुढे वाचा.

हे सर्व कारखान्यांनी करण्याचे अधिक गरजेचे आहे. पाण्याचा वापर मर्यादित प्रमाणे करण्यासाठी किंवा मग पाण्याचा वापर कमी करण्यासाठी अनेक ठिकाणी औद्योगिक क्षेत्रात पाण्याचा पुनर्वापर केला जातो असे सर्वांनी केल्यास जल प्रदूषणाचे प्रमाण कमी होऊन पाण्याचा वापर मर्यादित प्रमाणात होईल. काही औद्योगिक क्षेत्रात अशुद्ध पाण्यावर प्रक्रिया करून त्याचा पुनर्वापर केला जातो आणि या उपायोजनांमुळे जल प्रदूषणाचे प्रमाण कमी होण्यास किंवा पर्यावरणातील परिणाम कमी होण्यास अधिक मदत मिळेल.काही छोटे छोटे उद्योग धंदे असतील त्यामध्ये होणारे सांडपाणी हे जवळच्या नदी नाल्यांमध्ये जाऊन मिसळते याची योग्य प्रमाणात विल्हेवाट लावल्यास जल प्रदूषणावर आळा  बसेल.

शहरांमध्ये असलेल्या नगरपालिकेचे पाणी किंवा घरगुती वापरत होणारे सांडपाणी हे थेट जल स्वतःमध्ये न सोडता प्रक्रिया करून त्याची योग्यरीत्या विल्हेवाट लावल्यास महत्त्वपूर्ण जल प्रदूषणाचे प्रमाण कमी होईल. आधुनिक काळामध्ये  पाण्यावर प्रक्रिया करून त्यातील दूषित घटके काढून त्या पाण्याचा पुनर्वापर करता येईल , आणि यामुळे पाण्याचा अतिवापर किंवा घाणेरड्या सांडपाणी यावर आळा बसेल, सागर किनाऱ्यावर वाहून जाणारे घातक पदार्थ, विषारी रसायने, जडधातू आणि होणारी तेलगळती यांचे चांगल्या प्रकारे व्यवस्थापन केल्यास जल प्रदूषण रोखण्यासाठी योग्य ती मदत होईल. पाण्याची गळती, ओव्हर फ्लो नळ, हे पृष्ठभागावरील पाण्याचा दूषित घटकांचा परिणाम रोखण्यासाठी नियमित प्रमाणे त्याचे चाचणी करणे अधिक आवश्यक आहे. त्यासाठी Jal Pradushan project in Marathi मध्ये दिल्याप्रमाणे विल्हेवाट करणे गरजेचे आहे.

नद्या आणि नाला लगतचे क्षेत्र यांना सुरक्षितता देणे म्हणजेच यामध्ये सोडले जाणारे दूषित पाणी हे प्रक्रिया केलेले असावे. सरकारने पाण्याचा योग्य वापर आणि पाण्याच्या गुणवत्तेचे नियम स्थापित केले पाहिजे यासाठी ज्या ठिकाणाहून अधिक प्रदूषके जल प्रदूषण करत आहेत जसे की काही छोटे-मोठे उद्योग ,नगरपालिका यांच्यासाठी आवश्यक ती मर्यादा स्थापन केली पाहिजे शहरी भागात होणारे रस्त्यांवर सांडपाणी किंवा इतर ठिकाणी होणारे सांडपाणी यावर सरकारने दंडात्मक कारवाई केली पाहिजे. 

जल प्रदूषण आणि त्यामुळे होणारे जल प्रदूषणाचे परिणाम यासाठी मानवाला वैयक्तिक जबाबदाऱ्यांचे जागरूकता करून देणे अधिक गरजेचे आहे. ह्या जागतिक स्तरावर जल प्रदूषणाचे अधिक महत्त्व समजून दिल्यास जल प्रदूषण यामुळे होणारा पर्यावरणाचा ऱ्हास टाळू शकतो. सुशिक्षित नागरिकांनी पाण्याच्या जलस्रोतांचे संरक्षण करण्यासाठी योग्य ती पाऊल उचलणे अधिक गरजेचे आहे. सतत पाण्याचे संशोधन तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने केल्यास चांगल्या पाण्यातील दूषित घटके काढून टाकण्याचा अधिक चांगले कार्य होऊ शकते. 

वर Jal Pradushan project in Marathi madhye दिलेल्या जल प्रदूषणाचे उपाय हे व्यक्ती, सरकार, उद्योग आणि आंतरराष्ट्रीय संस्था यांनी जल प्रदूषण योग्यरीता हाताळल्यास भविष्यकाळात येणाऱ्या पिढीला स्वच्छ आणि सुरक्षित पाण्याची उपलब्धता सुनिश्चित करण्यासाठी जल प्रदूषण रोखणे अधिक महत्त्वपूर्ण काळाची गरज आहे. 

जल प्रदूषणाचे परिणाम | Effects of Water Pollution in Marathi

जल प्रदूषणाचे परिणाम मानवी आरोग्य, पर्यावरण, निसर्गक्षेत्र, जलचर, उभयचर, आणि अर्थव्यवस्थेवर जल प्रदूषणाचे अधिक गंभीर परिणाम होऊ शकतात. जल प्रदूषणाचे परिणाम प्रदूषकांचे प्रकार आणि यावर पाण्याचे होणारे प्रदर्शन याचे परिणाम पुढीलप्रमाणे,

जलचर जीवनात हानी

जल प्रदूषणामुळे पाण्यात राहणारी जीव जसं की मासे, उभयचर यांचा मृत्यू अधिक प्रमाणात वाढत चाललेला आहे आणि याचे कारण म्हणजे जल प्रदूषण होय. जल प्रदूषणामुळे विषारी रासायने पाण्यात जाऊन मिसळतात आणि पाण्यामध्ये प्रदूषके पसरून पाण्यात राहणारे जिवांवर त्याचा दुष्परिणाम होऊ लागतो. Jal Pradushan project in Marathi जल प्रदूषणामुळे पाण्यातील प्राणवायू कमी होऊन असंख्य मासे मृत्युमुखी होऊ लागतात. फक्त जलचरच नव्हे तर पाण्यातील वनस्पतीही जलप्रदूषणामुळे नष्ट होऊन लागतात. जलस्रोतांमध्ये होणाऱ्या दूषित घटकांच्या प्रवाहामुळे काही जलसरांच्या प्रजाती सुद्धा नष्ट होऊ लागल्या आहेत. दूषित पाण्याच्या प्रवाहामुळे जलचर प्राण्यांच्या प्रजनन संस्थेला धोका निर्माण होऊ लागला आहे. जलचर प्राण्यांची वाढ सुद्धा कमी होत चाललेले आहे.

पिण्याचे दूषित पाणी

जलप्रदूषणामुळे पिण्याचे पाणी दूषित होऊन सजीवांच्या वापरासाठी ते असुरक्षित होते, जल प्रदूषणामुळे गोड्या पाण्याच्या जलस्रोतांमध्ये दूषित पाणी जाऊन मिसळते आणि ह्या प्रदूषित पाण्यामुळे डेंग्यू, मलेरिया, कॉलरा,  अमांश आणि हेपटायटस यासारखे जलजन्य  रोगांचा सामना करावा लागतो. Jal Pradushan project in Marathi पुढे वाचा.

आरोग्य समस्या

मानवनिर्मित क्रिया किंवा अन्नाद्वारे प्रदूषित असलेल्या पाण्याचे सेवन केल्याने त्वचेवर पुरळ उठणे, गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल समस्या, श्वसन समस्या किंवा दीर्घकालीन आजार मानवी जीवनावर परिणाम करतात. बाहेर रस्त्यावर असणाऱ्या मल-मूत्राची पाणी हे अधिक प्रमाणात पाणी दूषित करते. हे पाणी पिण्याच्या पाण्यात मिसळल्यावर आतड्यांचे  विकार, कावीळ ,अतिसार, डोकेदुखी अशा प्रकारच्या रोगांना सामोरे जावे लागते. जलप्रदूषणाच्या पाण्यामुळे मानवी जीवनावर त्याचा खूप मोठा परिणाम होताना दिसतो. आर्थिक परिणाम पुढे Jal Pradushan project in Marathi बघूया.

आर्थिक परिणाम

महत्वपूर्ण जलप्रदूषणाचे आर्थिक परिणाम  होऊ शकतात. दूषित असणारे जलस्रोत आणि औद्योगिक वापरासाठी सुरक्षित करण्यासाठी महागड्या प्रक्रियांची गरज भासू लागते. याव्यतिरिक्त जल प्रदूषणामुळे प्रदूषित पाण्याचा पर्यटन ठिकाणी अधिक परिणाम जाणवू लागेल. जलप्रदूषणामुळे मत्स्यपालन आणि इतर काही जे पाण्यावर आधारित उद्योग आहे त्यावर आर्थिक परिणाम होईल. 

जलस्रोतांचे नुकसान 

जल प्रदूषणामुळे पाण्याची गुणवत्ता कमी होते आणि यामुळे माती दूषित होऊन आणि सिंचनाचे पाणीही दूषित होऊन  नकारात्मक परिणाम घडतात. जल प्रदूषणामुळे पिण्या योग्य पाण्याची उपलब्धता कमी होऊन पाणी टंचाई सारखे परिणाम होऊ लागतात. पाणीटंचाई निर्माण झाल्यास रोजच्या वापरातील पाण्याची कमी जसे की स्वयंपाकासाठी लागणारे पाणी, स्वच्छता करणारे साठी लागणारे पाणी याव्यतिरिक्त अजून काही पाण्याच्या मूलभूत गरजा आहेत त्यावर जलप्रदूषणाचे परिणाम होऊ शकतात. Jal Pradushan project in Marathi च्या माध्यमातून आपण जल प्रदूषणाचे परिणाम जाणून घेतले आहेत.

मानवी सौंदर्याला परिणाम 

जल प्रदूषित पाण्यामध्ये अनेकदा पाण्यावर तरंगणारे मलबा, एकपेशीय वनस्पती आणि इतर काही प्रदूषकांमुळे पाण्याचा घाण वास येऊ लागतो हे पाणी वापरल्या नंतर मानवी जीवनावर पुरळ उठणे, अतिसार होणे अशा प्रकारच्या परिणामांना सामोरे जावे लागते आहे. Jal Pradushan project in Marathi हा प्रकल्प सुद्धा प्रदूषण कमी करणाऱ्या धोरणामध्ये मदत करतो.

शेतीमधून वाहणारे नायट्रोजन आणि फॉस्फरस यासारखे जास्त पोषक घटक आणि प्रक्रिया न केलेल्या सांडपाण्यामुळे जलस्रोतांमध्ये अल्गल ब्लूम्स होऊ शकतात. आणि या फुलांमुळे (अल्गल ब्लूम्स) ऑक्सीजनची ची पातळी कमी होऊ लागते. ऑक्सिजनची पातळी कमी झाल्यावर या ठिकाणी “डेड झोन” बनते. अशा ठिकाणी जलचर असंख्य प्रमाणात मृत्युमुखी होतात. 

जल प्रदूषण थांबविण्यासाठी एक बहुपर्यायी दृष्टिकोन असणे अतिशय आवश्यक आहे. ज्यामध्ये जलप्रदूषण थांबवण्यासाठी चे नियम, सांडपाणी प्रक्रिया, प्रदूषण नियंत्रण उपाय,सार्वजनिक जागरूकता आणि अजून बहुपर्यायी पद्धतींचा समावेश करता येईल. नैसर्गिक पर्यावरणासाठी आणि मानवी जीवनातील भारतीय लोकसंख्या बघत असताना जलस्रोतांचे संरक्षण करणे अधिक महत्त्वपूर्ण बाब आहे. जल प्रदूषण रोखणे जनकल्याणासाठी पाण्याचे जतन करणे अधिक आवश्यक आहे.

जल प्रदूषण प्रकल्प निष्कर्ष | Jal Pradushan project in marathi  

जल प्रदूषण हे मानवासाठी आणि नैसर्गिक वातावरणासाठी अधिक घातक ठरत आहे. यामुळे सर्वत्र विविध प्रकारचे रोगराई पसरत आहे. या jal pradushan project in marathi प्रकल्पाद्वारे आपण जलप्रदूषणाबाबत अधिक माहिती जाणून घेतली.  

• जल प्रदूषण संवर्धन महत्त्व
• जल प्रदूषणाचे परिणाम
• जल प्रदूषणाचे कारणे

जलसंवर्धन, जल व्यवस्थापन, पाण्याची मूलभूत गरज आणि जल सुरक्षा आपल्याला कोणत्या प्रकारे करता येईल याची अधिक माहिती या जलप्रदूषण प्रकल्पाद्वारे आपण घेतले आहे.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न | FAQ’s

जल प्रदूषणाचे प्रकार.

भूजल प्रदूषण, पौष्टिक प्रदूषण, रासायनिक प्रदूषण, भौतिक प्रदूषण, पृष्ठभागावरील जलप्रदूषण, रासायनिक प्रदूषण, जैविक प्रदूषण, औष्णिक प्रदूषण, गाळ प्रदूषण, किरणोत्सर्गी प्रदूषण, तेल आणि खनिज तेलाचे प्रदूषण, प्लास्टिक प्रदूषण,

प्रत्येक प्रकारचे जल प्रदूषण हे आपल्याला आव्हाने देत आहे आणि यावर आपण जल प्रदूषण नियंत्रित उपाय आणि जनजागृती करून जल प्रदूषणाच्या स्रोतावर प्रतिबंधित उपाय करू शकतो आणि जल प्रदूषण नक्कीच थांबवू शकतो.

जलप्रदूषण माहिती मराठी | Jal Pradushan mahiti 

जल प्रदूषण म्हणजे नद्या, नाले,समुद्र किंवा अजून काही पाण्याचे जल स्रोत यामध्ये विषारी पदार्थ, विषारी रासायने,  जडधातू, मिसळतात आणि दूषित करतात आणि यामुळे जल प्रदूषण निर्माण होते, ज्यामुळे पाण्याचे गुणवत्ता आणि पारदर्शकता कमी होऊन जल प्रदूषण निर्माण होते. मराठी डिलाइट च्या Jal Pradushan project in Marathi या लेखामध्ये तुम्ही आणखी माहिती मिळवू शकता.

जल प्रदूषण रोखण्यासाठी काय करावे असे तुम्हाला वाटते?

कचऱ्याची, कारखान्यांच्या दूषित पाण्याची, योग्य विल्हेवाट, विविध कृषि उपक्रम आणि जल संवर्धन आणि जल प्रदूषण या बाबत समाजामध्ये जागरूकता निर्माण करून आपण जल प्रदूषण थोड्या प्रमाणात रोखनण्यास मदत करू शकतो.

हे ही वाचा,

Leave a Comment Cancel reply

Notify me of new posts by email.

Health Marathi

Feel better, live healthier.

Water pollution: पाणी प्रदूषण कारणे, परिणाम व उपाययोजना

Share this:

• Click to share on WhatsApp (Opens in new window)
• Click to share on Facebook (Opens in new window)
• Click to share on Twitter (Opens in new window)

जल प्रदूषण समस्या प्रस्तावना – Water pollution :

मानवाच्या हस्तक्षेपामुळे पर्यावरणाचे अतिशय नुकसान झालेले आहे. त्यामुळेच पाणी, हवा, ध्वनी आणि मृदा प्रदूषणाच्या विविध समस्या आज निर्माण झाल्या आहेत. यापैकी जल प्रदूषणाची समस्या ही अधिक गंभीर मानली जाते. जल प्रदूषणामुळे मनवासह इतर सजीवांचे आरोग्य धोक्यात येत असते.

जल प्रदूषण रोखणे का आवश्यक आहे..?

जगण्यासाठी सजीवांना पाण्याची अत्यंत गरज असते. फक्त 1 ते 1.5 % च पाणी पिण्यायोग्य आहे. कारण पृथ्वीवरील एकूण पाण्यापैकी जवळजवळ 98 % पाणी हे समुद्र आणि बर्फाच्या स्वरुपात आहे. त्यामुळे पिण्यायोग्य पाणी जपुन वापरणे गरजेचे तर आहेच त्याशिवाय पिण्यायोग्य पाण्यात प्रदुषके मिसळण्यापासून थांबवणेसुद्धा गरजेचे आहे.

जल प्रदूषण म्हणजे काय..?

काही कारणामुळे पाण्याच्या नैसर्गिक गुणवत्तेमध्ये बदल झाल्याने ते पाणी पिण्यासाठी अपायकारक बनते. अशा पाण्याला प्रदूषित पाणी असे म्हणतात. जल प्रदूषणामध्ये पाण्याचे विविध स्त्रोत म्हणजे नदी, तलाव, धरणे, विहिरी वैगेरे यातील पाणी प्रदूषित होत असते. या समस्येला ‘जल प्रदूषण’ असे म्हणतात.

जलप्रदुषणामुळे पाण्यामध्ये जीवाणूंची उत्पत्ती होते असे जीवाणूयुक्त पाणी पिल्याने अनेक रोग उत्पन्न होतात. यामध्ये अतिसार (हगवण), उलटी, काविळ, विविध ताप, विसूचिका (Cholera), यासरखे रोग उत्पन्न होतात.

जलप्रदुषणाची कारणे (Causes of Water Pollution) :

जल प्रदूषण समस्येसाठी मानवच सर्वस्वी जबाबदार आहे. वाढते शहरीकरण, कचरा व सांडपाण्याचे अयोग्य व्यवस्थापन, औद्योगिककरण अश अनेक कारणांद्वारे जल प्रदुषण होत असते.

जलप्रदुषणाची कारणे पुढीलप्रमाणे आहेत.

• औद्योगिक रासायनिक पदार्थ पाण्यात सोडणे,
• सांडपाणी मैलापाणी जलाशयात सोडल्याणे,
• रासायनिक खते, किटकनाशके पाण्यात मिसळल्याने,
• पाण्यातील जीव मृत होऊन कुजल्याने,
• कचरा किंवा तत्सम पदार्थ पाण्यात टाकल्याने,
• जमिनीवर असलेल्या कचऱ्याच्या ढिगाऱ्यात पावसाचे पाणी जाऊन ते दूषित पाणी वाहत जाऊन नदीमध्ये मिसळल्याने,
• जनावरे, कपडे, भांडी नदीच्या ठिकाणी धुतल्याने,
• मृत जनावरे नदीत टाकल्याने,
• अंत्यसंस्कारानंतरची राख किंवा इतर धार्मिक कार्यातील निर्माल्य, नैवेद्य वैगेरे नदीमध्ये टाकणे,
• रासायनिक रंगकाम केलेल्या आणि प्लास्टर ऑफ पॅरिस पासून बनविलेल्या मुर्त्यांच्या विसर्जनामुळे,
• जहाजातून खनिज तेलाची वाहतूक करताना गळतीमुळे समुद्राच्या पाण्यावर तेलाचे तवंग निर्माण झाल्याने समुद्राच्या पाण्याचे प्रदूषण होते.

जल प्रदुषणाचे परिणाम (Water pollution effects) :

• जलप्रदुषणामुळे पाण्यामध्ये जीवाणूंची उत्पत्ती होते असे जीवाणूयुक्त पाणी पिल्याने अनेक रोग उत्पन्न होतात. यामध्ये अतिसार (हगवण) , उलटी , काविळ , विविध ताप, टायफॉइड , विसूचिका (Cholera) यासरखे विविध साथीचे रोग उत्पन्न होतात.
• दूषित पाण्यात डासांची पैदास होऊन डेंग्यू , मलेरिया सारखे आजार होतात.
• रासायनिक पदार्थ युक्त दूषित पाणी सेवन केल्यास त्यांचा अत्यंत वाईट परिणाम आपल्या किडन्यांवर होतो. किडन्या निकामी होणे , कॅन्सर यासारखे गंभीर आजार उत्पन्न होतात.
• पाण्यातील जलचर प्राणी, पाण्यातील वनस्पती यांचे आरोग्य धोक्यात येते.
• समुद्रातील पाण्याचे प्रदूषण झाल्यास समुद्रातील सजीवसृष्टी धोक्यात येते.

जल प्रदूषण उपाययोजना :

जल प्रदुषण थांबवण्यासाठी प्रत्येकाने प्रामाणिक प्रयत्न करणे आवश्यक असते. पाण्याचे प्रदूषण रोखण्यासाठी खालील उपाय योजना कराव्यात.

• कचरा व सांडपाण्याचे योग्य व्यवस्थापन करावे.
• औद्योगिक घटकांना मार्गदर्शक सुचना करणे, त्यांना रासायनिक पदार्थ पाण्यात टाकण्यापासून अटकाव करणे.
• औद्योगिक सांडपाण्यावर प्रक्रिया करणारी अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर उद्योगात सक्तीचा करावा.
• सेंद्रिय शेतीचा वापर करणे. शेतामध्ये रासायनिक खते, किटकनाशके यांचा मर्यादित वापर करणे.
• धार्मिक कार्यातील निर्माल्य, नैवेद्य, राख वैगेरे नदी पाण्यात टाकणे टाळावे.
• शेडूमातीच्या मुर्ती आणि नैसर्गीक रंग वापरुन सणांचा सात्विक आनंद घेणे. जल प्रदूषण थांबवण्यासाठी यासारखे उपाय करणे आवश्यक आहे.

हे सुध्दा वाचा.. वायू प्रदूषण विषयक माहिती जाणून घ्या.

Last Medically Reviewed on February 26, 2024 By Dr. Satish Upalkar.

Dr. Satish Upalkar

Dr. Satish Upalkar, obtained his bachelor’s degree in medicine and surgery from Maharashtra University of Health Sciences, Nashik, India in 2010. He is also a member of the Medical Council of Indian Medicine, Mumbai. He is working as a General Physician and Healthcare Consultant. Since 2012, he has had extensive experience in writing on various medical topics for the general public. After medical graduation, he has also completed diploma in diet and nutrition as well as yoga.

• Privacy Overview
• Strictly Necessary Cookies

This website uses cookies so that we can provide you with the best user experience possible. Cookie information is stored in your browser and performs functions such as recognising you when you return to our website and helping our team to understand which sections of the website you find most interesting and useful.

Strictly Necessary Cookie should be enabled at all times so that we can save your preferences for cookie settings.

If you disable this cookie, we will not be able to save your preferences. This means that every time you visit this website you will need to enable or disable cookies again.

• Marathi Quotes
• Success Story
• Today इतिहास
• Tech – तंत्रज्ञान
• Viral Topics

जल प्रदूषणा विषयी संपूर्ण माहिती

Water Pollution Information in Marathi

विश्वाला भेडसावत असलेली समस्या ती म्हणजे प्रदूषण, प्रदूषणामुळे निसर्गाला मोठ्या प्रमाणात त्रास होत आहे, आणि निसर्गाला त्रास होणे म्हणजेच अप्रत्यक्षपणे पृथ्वीवर राहणाऱ्या सजीवांना. प्रदूषणाचे अनेक प्रकार पाहायला मिळतात. ज्याप्रमाणे मागच्या काही लेखांमध्ये आपण मृदा प्रदूषण, ध्वनी प्रदूषण , यांच्याविषयी सविस्तर माहिती पाहिली,

आजच्या लेखात आपण प्रदूषणाचा राहिलेला प्रकार, जो कि जल प्रदूषण आहे, तर आज जल प्रदूषणाविषयी माहिती पाहणार आहोत, आशा करतो मागील लेखाप्रमाणे हा लेख सुद्धा आपल्याला आवडणार. तर चला पाहूया.

जल प्रदूषणा विषयी संपूर्ण माहिती – Water Pollution Information in Marathi

सर्वप्रथम आपण पाहूया कि प्रदूषण म्हणजे काय तर,

प्रदूषण म्हणजे काय? – Meaning of Pollution

प्रदूषणामुळे पर्यावरणाला जी हानी पोहचते, त्याला आपण प्रदूषण म्हणतो, आजच्या काळात प्रदूषणाला कमी करण्यासाठी त्यावर उपाययोजना करण्याची आवश्यकता आहे. प्रदूषणाला मुख्यता तीन प्रकारांमध्ये विभागल्या गेले आहे, ते असे जल प्रदूषण, वायू प्रदूषण आणि ध्वनी प्रदूषण . त्यांनतर मृदा प्रदूषण आणि बाकी प्रदूषणाचे प्रकार येतात. तर आजच्या लेखात आपण जल प्रदूषणाविषयी माहिती पाहणार आहोत,

जल प्रदूषण म्हणजे काय? – Jal Pradushan Mhanje Kay

मानवी कृत्यांमुळे पाण्याच्या नैसर्गिक गुणवत्तेमध्ये झालेले बदल, आणि तेच जेव्हा पाणी सजीवांच्या पिण्यायोग्य राहत नाही तेव्हा जे प्रदूषण होते त्या प्रदूषणाला “जल प्रदूषण” म्हणतात.

जल प्रदूषणाची कारणे आणि परिणाम – Causes of Water Pollution

जल प्रदूषण घडण्यामागे काही कारणे आहेत, ते खालीलप्रमाणे.

• जेव्हा कारखान्यातील उत्सर्जित अपशिष्ट कार्बनी पदार्थ मलवाहिन्यांतून नदी, समुद्र, आणि इतर पाण्याच्या स्त्रोतांमध्ये मिसळतात तेव्हा पाण्याचे प्रदूषण होते, जलाशयातील सजीवांना या कार्बनी पदार्थांमुळे यामुळे ऑक्सिजन ची कमतरता भासते आणि त्यांची मृत्यू होते.
• जेव्हा शेतामध्ये काही रसायने फवारली जातात, तेव्हा त्या रसायनांचा काही अंश हा जमिनीत राहतो, आणि हीच रसायने जमिनीच्या माध्यमाने पिण्याच्या पाण्यात येऊन आपल्यासाठी हानिकारक बनू शकतात.
• सांडपाणी आणि मलमुत्र यामुळे सुद्धा जलप्रदूषणाचा सामना करावा लागतो. जेव्हा मानवी वस्तीमधील मलमूत्र आणि सांडपाणी नदी आणि तलावात मिसळते तेव्हा ते पाणी पिण्यायोग्य राहत नाही सोबतच आणि ते पाणी चुकून पिण्यात आले तर त्यामुळे जठर आणि पोटाच्या आतड्यांचे आजार होतात.
• बरेचदा खनितेल समुद्राच्या मार्गाने ने आण केल्या जाते तेव्हा त्यातील काही तेलाच्या टाकी गळतात तेव्हा ते खनिज तेल समुद्राच्या पृष्ठभागावर जमा होते आणि यामुळे समुद्रातील सजीव मरण पावतात, सोबतच समुद्रातील वनस्पती सुद्धा नष्ट होतात.

जल प्रदूषणावर उपाय – Solution of Water Pollution

• जेव्हा कारखान्यातील उत्सर्जित अपशिष्ट कार्बनी पदार्थ बाहेर टाकायला येतात तेव्हा त्यांच्यावर योग्य प्रक्रिया करून बाहेर टाकावे जेणेकरून बाहेरील पर्यावरणाला त्याची हानी होणार नाही.
• शेतांमध्ये जेवढ्या जास्त प्रमाणात सेंद्रिय खते आणि शेणखताचा वापर होईल तेवढे चांगले. जेणेकरून होणारे पाण्याचे प्रदूषण थांबवता येईल.
• मानव वस्तीमधील सांडपाण्याचे योग्य व्यवस्थापन करावे. आणि पाण्यात सोडण्यापूर्वी त्यावर विशेष क्रिया करून नंतर सोडावे.
• खनिज तेलांच्या गळतीमुळे होणाऱ्या जल प्रदूषणावर उपाययोजना आखणे.
• पिण्याच्या पाण्याचे परीक्षण करणे आणि नंतर पिण्यासाठी वापरणे.
• किरणोत्सारी अपशिष्टांना पाण्यात सोडण्यापेक्षा एखाद्या ठिकाणी बंदिस्त करून ठेवण्याच्या पद्धतींवर भर देणे.

तर आशा करतो आपल्याला जल प्रदूषणावर लिहिलेला हा लेख आवडला असेल आपल्याला लिहिलेला हा लेख आवडला असेल तर या लेखाला आपल्या मित्रांना शेयर करायला विसरू नका, सोबतच अश्याच नवनवीन लेखांसाठी जुळलेले रहा माझी मराठी सोबत. आपला अमुल्य वेळ दिल्याबद्दल धन्यवाद!

Thank You So Much And Keep Loving Us! .

Editorial team

Related posts.

विटामीन्स आणि त्यांचे फायदे

Vitamin List and Their Benefits रोजच्या दैनदिन जीवनात आपण आपल्या खाण्यापिण्या वरती बरच दुर्लक्ष आजकाल सर्व ठिकाणी आपण पाहतो कि...

कोयना नदीची माहिती

Koyna Nadi कोयना म्हटले, की आपल्या नजरेपुढे येते, ते महाराष्ट्राचे भाग्यविधाते आणि वरदान ठरलेले कोयना धरण. हे धरण  कोयना नदीवर...

गेटवे ऑफ इंडिया माहिती

Gateway of India Mahiti मुंबई हे नाव जरी ऐकले कि डोळ्यांसमोर एक मोठ्ठ शहर उभं राहतं. तिथला सुमुद्र, पंचतारांकित हॉटेल्स,...

Copyright © 2016-2023, MajhiMarathi.Com, All rights reserved

जल प्रदूषणाची संपूर्ण माहिती Water Pollution Information In Marathi

water pollution information in Marathi पाणी (जल) म्हणजे जीवन होय. आपल्या सूर्य मालिकेत पृथ्वी हा एकमेव असा ग्रह आहे ज्याच्यावर सजीव सृष्टी अस्तित्वात आहे. कारण पृथ्वीवर जल आहे. पण मानवाने विज्ञानाच्या साह्याने खूप प्रगती केली आहे. पृथ्वी शिवाय अजून इतरही ग्रहांवर सजीवसृष्टी असेल का याचा शोध घेण्यासाठी पृथ्वीवरील बऱ्याच देशांनी इतर ग्रहांवर पाण्याचे अस्तित्व शोधण्यासाठी वेगवेगळ्या मोहिमा पार पडल्या. अगदी सूर्यमालिकेतील मंगळ, गुरू, शनी, बुध, शुक्र यासारख्या सर्व ग्रह हां पर्यंत तसेच चंद्र व टायटन सारख्या उपग्रहांवर देखील मोहिमा आखल्या आहेत. यावरून आपल्याला असे दिसून येते की जल हे सजीवांसाठी किती महत्त्वाचे आहे.

जल प्रदूषणावर माहिती (water pollution information in Marathi)

नमस्कार मित्रांनो , तर आपण आज जल प्रदूषण या विषयावर माहिती पाहणार आहोत. या सदरामध्ये आपण जल प्रदूषण म्हणजे, काय त्यामागील कारणे कोणती, त्याचे काय परिणाम होतात व जल प्रदूषण रोखण्याचे कोण कोणते उपाय आहेत, यावर भाष्य करणार आहोत.(jal pradushan mahiti marathi)

वायू प्रदूषणाची माहिती 

जल प्रदूषण म्हणजे काय? (What is water pollution in Marathi ?)

शुद्ध पाण्यामध्ये जेव्हा अशुद्ध घटक हे नैसर्गिक किंवा नैसर्गिक रित्या मिसळले गेले जातात ज्यामुळे ते सजीवांच्या आरोग्यासाठी हानिकारक ठरते तेव्हा याला जल प्रदूषण असे म्हणतात. असे जल प्रदूषण होण्यासाठी  वैयक्तिक स्तरापासून ते जागतिक स्तरापर्यंत बरेच घटक कारणीभूत असतात. जेव्हा पाण्यामध्ये झाडांचा पालापाचोळा ,माती ,कचरा यांसारखी स्थायू स्वरूपातील घटक आणि कारखान्यातून निघणारे रसायने, सांडजल यासारखी द्रव स्वरूपातील घटक मिसळल्याने जितके जल प्रदूषण होते तितकेच पाण्याचे तापमान वाढल्याने ही होते. म्हणजेच पाण्याचे वाढते तापमान हे जल प्रदूषणास कारणीभूत असते.

जल प्रदूषण विचारात घेताना पृथ्वीच्या पृष्ठावरील जल म्हणजेच पृष्ठीय जल आणि भूजल म्हणजेच पृथ्वीच्या पोटातील जल या दोन प्रकारांचा विचार केला जातो. पृष्ठभागावरचे जल म्हणजे तळे, नदी, समुद्र, महासागर यामध्ये झालेल्या प्रदूषणाचा विचार केला जातो. तसेच जल प्रदूषणासाठी अशुद्ध घटक पाण्यामध्ये मिसळण्यासाठी एक ठराविक केंद्रबिंदू असतो आणि काही वेळेस ठराविक केंद्रबिंदू नसतोही.

जल प्रदूषणाची कारणे! (Causes of water pollution!)

• जल प्रदूषणासाठी मानवनिर्मित वा अनैसर्गिक तसेच नैसर्गिक घटक कारणीभूत असतात. या बरोबरच रासायनिक ,भौतिक आणि रोगकारक घटक तसेच सेंद्रिय आणि असेंद्रिय घटकही जल प्रदूषणास जबाबदार असतात. वीज प्रकल्पामध्ये पाण्याचा वापर मोठमोठ्या कूलिंग टॉवर्समध्ये शितलक म्हणून केला जातो. अशामुळे पाण्याचे तापमान सामान्य तापमानापेक्षा वाढते.
• ज्वालामुखी ,वादळ, भूकंप , शेवाळाची पैदास या कारणाने मुळे ही पाण्याच्या गुणवत्तेत आणि पर्यावरणीय संरचनेत खूप मोठ्या प्रमाणात बदल घडतात. जल प्रदूषणामध्ये पृष्ठ भागावरील जल प्रदूषण ,सागरी जल प्रदूषण, भूजलाचे जल प्रदूषण इत्यादी प्रदूषणाची कारणे पाहूयात. घराघरातून निघणारे सांडजल, कारखान्यातून निघणारे रासायनिक द्रव्य इत्यादी घटक हे सरळ नदी-नाले, तलाव यांमध्ये सोडले जातात. त्यामुळे भूपृष्ठीय जल प्रदूषण होते.
• कारखान्यांमधून निघणारे रासायनिक द्रव्ये तसेच प्लास्टिक कचरा हा नद्यांमधून सरळ समुद्रामध्ये महासागरांत पर्यंत पोचतो आणि अशावेळी सागरी जल प्रदूषण होते. जगातील 90 टक्के निरुपयोगी प्लास्टिक हे नद्या मार्फत  महासागरापर्यंत पोहोचते. अशा साखरी प्रदूषणासाठी चीन, इंडोनेशिया, फिलिपाइन्स, व्हिएतनाम ,श्रीलंका ,थायलंड ,मलेशिया आणि नायजेरिया हे देश मोठ्या प्रमाणात कारणीभूत आहेत.
• त्यानंतर सांड जल ,खाते आणि कीटकनाशक इ घटक पाण्यामध्ये मिसळल्यामुळे ते जल जेव्हा जमिनीमध्ये झिरपते तसेच घरगुती आणि कारखान्यातील अनावश्यक जल जेव्हा जमिनीमधून झिरपून भूजला पर्यंत पोहोचते तेव्हा भूजल प्रदूषण होते.
• कारखान्यातून निघणारे पाईप गळती तसेच शहरातील लोकांना जल पुरवठा करण्यासाठी लावण्यात आलेल्या मोठ्या मोठ्या मधून होणारी गळती तसेच सांडजल  निचरा करण्याची जागा अशासारखे ठिकाणा मधून आपल्याला निश्चित जल प्रदूषण होण्याची स्त्रोत सापडतात. आणि त्याबरोबरच
• निश्चित स्त्रोत सापडत नाहीत,उदाहरणार्थ शेतामध्ये वापरली जाणारी खते , नायट्रोजन  हे मोठ्या प्रमाणात जलसिंचन मुळे पाण्यामध्ये मिसळले जाते. शहरी भागात ज्या ठिकाणी गाड्या पार्क केल्या जातात तसेच रस्ते महामार्ग आणि शहरी वस्त्या या ठिकाणीसुद्धा प्रदूषित किंवा दूषित जल हे नाल्यांमध्ये वाहून नेले जाते.

जल प्रदूषणाचे परिणाम! (Consequences of water pollution!)

• पाण्याच्या वाढलेल्या तापमानामुळे ऑक्सिजनचे प्रमाण कमी होते, पाण्यातील ऑक्सिजनच्या कमतरतेमुळे मोठ्या प्रमाणात सागरी जीवांचा मृत्यू होतो, मासे मरतात. त्यामुळे अन्नसाखळी कोलमडते आणि जैवविविधता धोक्यात येते.
• प्रदूषित पाण्यातील प्लास्टिक हे विशारी रसायनी शोषून घेते. आणि अशा मुळे अशी प्लॅस्टिकचे जेव्हा माशांच्या तोंडात जाते तेव्हा सागरी जलचरांवर पुन्हा एकदा त्याचा विपरीत परिणाम होतो.
• याबरोबरच दूषित पाण्यामुळे मानवी आरोग्यास सुद्धा धोका निर्माण होतो. दूषित पाण्यामुळे निरनिराळे साथीचे रोग पसरतात. कॉलरा , हगवण यांसारख्या रोगांचा प्रादुर्भाव वाढतो. मानवी शरीरात 70 टक्के जल असते त्यामुळे जल शुद्धीकरण करून ग्रहण करणे हे मानवासाठी सोयीचे असते.
• 2015 मध्ये 1.8 दशलक्ष जल प्रदूषणामुळे मानवी मृत्यू झाले आहेत. भारत आणि चीन हे देश जल प्रदूषणासाठी उच्च स्थानावर आहेत. चीनमधील  90 टक्के प्रदूषित जल हे शहरी भागातील आहे.
• प्रदूषित जल मापन ही ठराविक पद्धतीने केले जाते. त्यामध्ये भौतिक रासायनिक आणि जैविक घटकांचा विचार केला जातो. अशावेळी दूषित पाण्याचा नमुना घेऊन तो सरकारी एजन्सी आणि संशोधन संघटनेकडे तपासणीसाठी दिला जातो. त्या नमुन्यामध्ये पाण्याचे तापमान आणि स्थायु स्वरूपातील अशुद्धता यासारख्या भोवती घटकांचा तसेच पीएच ,जैवरासायनिक ऑक्सिजनची आवश्यकता,  रासायनिक ऑक्सिजनची आवश्यकता, तेल आणि ग्रीस यांसारख्या रासायनिक घटकांचा विचार केला जातो. याबरोबरच पाण्यातील जैविक परिस्थितीकी सुरळीतपणे चालू ठेवण्यासाठी प्राणी आणि सूक्ष्मजीविय निर्देशकांचा तसेच वनस्पतींचा वापर केला जातो.

जल प्रदूषण रोखण्यासाठी उपाय! (Measures to prevent water pollution!)

• जल प्रदूषण रोखण्यासाठी सरकार आपल्या पातळीवर विविध योजना राबवत असते. पण वैयक्तिक पातळीवर आपली ही जबाबदारी आहे.
• व्यवस्थित सांडपाण्याचा निचरा करणे. गळणारी पाईप लाईन्स हे दुरुस्त करून करून त्या जागी नवीन पाईपलाईन बसवणे त्यामुळे पाण्याची गळती कमी होईल.
• कारखान्यातून निघणाऱ्या प्रदूषित पाण्यामध्ये मोठ्या प्रमाणात सेंद्रिय घटक आणि  विषारी प्रदूषके असल्यामुळे अशा पाण्याचा सुरक्षितपणे निचरा करणे.
• पाळण्याची तापमान संतुलित ठेवणे म्हणजेच पाण्यातून अनावश्यक उष्णता बाहेर काढून टाकणं. त्याबरोबरच काही वनस्पतींमध्ये पाण्यातील अनावश्यक घटक आणि रोगकारक घटक बाहेर काढून टाकण्याची नैसर्गिक क्षमता असते, अशा वनस्पतींची वाढ करणे.

वरील सर्व गोष्टी पाहून आपणास अंदाज लागला असेलच कि जल प्रदूषण कशामुळे व का होते ? व त्याचे दुष्परिणाम  काय आहेत त्याच बरोबर ते रोखण्याचे उपाय देखील आपण या लेखात पाहिले आहेत. water pollution information in Marathi language pdf हा लेख आपल्याला आवडल्यास आपल्या मित्र परिवारासोबत फेसबुक ओट्सअप्प सारख्या विविध सोशियल मेडिया वरून माहिती पोहचवा. तसेच water pollution in marathi हा लेख कसा वाटला व अजून काही जल प्रदूषणाविषयी राहिले असेल तर आपण comments द्वारे कळवू शकता धन्यवाद.

आम्ही दिलेल्या jal pradushan mahiti marathi माहितीमध्ये काही चुकीचे आढळल्यास आपण तत्काळ आम्हाला comment box आणि email लिहून कळवावे तुम्ही दिलेली माहिती योग्य असल्यास आम्ही त्यामध्ये नक्की बदल करू. अधिक माहितीसाठी भेट द्या : इनमराठी.नेट

Leave a comment उत्तर रद्द करा..

पुढील वेळेच्या माझ्या टिप्पणी साठी माझे नाव, ईमेल आणि संकेतस्थळ ह्या ब्राउझरमध्ये जतन करा.

Notify me of follow-up comments by email.

Educational मराठी

• DISCLAIMER | अस्वीकरण
• PRIVACY POLICY | गोपनीयता धोरण
• प्रकल्प
• बातमी लेखन
• शैक्षणिक माहिती
• अनुक्रमणिका
• माहिती

जल प्रदूषण प्रकल्प pdf download | Water pollution evs project in marathi pdf download

 जल प्रदूषण पर्यावरण प्रकल्प | water pollution project pdf in marathi , जल प्रदूषण प्रकल्प कार्य पद्धती  pdf  |  जल प्रदूषण प्रकल्प कार्य उद्दिष्ट्ये मराठी |  जल प्रदूषण प्रकल्प कार्य पद्धती |  जल प्रदूषण प्रकल्प निरीक्षण |  जल प्रदूषण प्रस्तावना.

www.educationalmarathi.com pr

जल प्रदूषण प्रकल्प प्रस्तावना 

जल प्रदूषण ही एक महत्त्वपूर्ण पर्यावरणात्मक समस्या आहे . पृथ्वीवरील सजीवांच्या अस्तित्वासाठी पाणी हे अतिशय महत्त्वाची भूमिका बजावते . पाण्याला रसायनांचा राजा असे म्हटले आहे . हे एक निसर्गातले आश्चर्यकारक रसायन असून हजारो पदार्थांना स्वतः मध्ये सामावून घेण्याच्या वैशिष्ट्यामुळे त्याला ' वैश्विक दावण ' ( Universal Solvent ) असे म्हटले आहे.

आज मानवासमोर अनेक मोठ मोठ्या समस्या आहेत , त्यापैकीच जलप्रदूषण ही   एक समस्या दिवसेंदिवस मोठ्या प्रमाणावर वाढत चालली आहे. बेसुमार वाढत जाणाऱ्या लोकसंख्येला पिण्यासाठी स्वच्छ पाण्याचा पुरवठा करणे अशक्य होताना दिसत आहे. आज विकसनशील देशातील देशांतील लोकांना पाण्याच्या समस्येला मोठ्या प्राणावर सामोरे जावे लागत आहे.

भविष्यात प्रत्येकाची पाण्याची गरज भागवण्यासाठी पाण्याचे   योग्य ते व्यवस्थापन आत्तापासूनच करणे आवश्यक आहे. आज पाण्याच्या व्यवस्थापनाच्या विविध पद्धतींचा अवलंब करून पाण्याची आत्तापासूनच बचत करणे गरजेचे आहे. आज आपण या प्रकल्पाच्या माध्यमातून ‘जल प्रदूषण’ या विषयाबाबत सविस्तर माहिती घेणार आहोत.

जल प्रदूषण प्रकल्प अनुक्रमणिका 

जल प्रदूषण सेमिनार  |  जल प्रदूषणाचे परिणाम |  जल प्रदूषणावरील उपाय |  जल प्रदूषण प्रकल्प प्रस्तावना मराठी, जलप्रदूषण  प्रकल्प उद्दिष्ट्ये.

• पाण्याच्या प्रदूषिकरणाबाबत अधिक माहिती जाणून घेणे.
• पाण्याचे महत्व समजून घेणे.
• पाण्याचे प्रदूषणास कारणीभूत स्त्रोतांचा अभ्यास करणे.
• पाण्याच्या प्रदूषणाने होणाऱ्या घातक परिणामांचा अभ्यास करणे.
• जलसंवर्धन आणि जलव्यवस्थापन पद्धतींचा अभ्यास करणे.

जलप्रदूषण प्रकल्प विषयाचे महत्व 

पाणी हे सर्वात महत्वाचे आणि मौल्यवान असे पृथ्वीवरील संसाधन आहे. आपल्या रोजच्या जीवनात पदोपदी पाण्याची गरज भासते . पाण्याचा वापर इतक्यावरच मर्यादित नाही तर सिंचनासाठी , शेतीसाठी , वीजनिर्मितीसाठी तसेच मोठ मोठ्या कारखान्यांमध्ये , पाण्याचा वापर मोठ्या प्रमाणामध्ये केला जातो. हे पाणी भूगर्भातून उपसा करून मोठ्या प्रमाणावर मिळवले जाते त्यामुळे दिवसेंदिवस भूजल पातळी देखील कमी होताना दिसत आहे.

विविध प्रकारच्या कारखान्यांतून तसेच लोकवस्तीतून बाहेर पडणारे दुषित पाणी हे जसेच्या तसे पाण्याच्या स्वच्छ स्त्रोतात सोडले जाते. त्यामुळे शुद्ध पाण्याचे मोठ्या प्रमाणवर प्रदूषण घडून येते. जलप्रदूषणाची ही समस्या दिवसेंदिवस वाढत चालली आहे. जर हे असेच चालत राहिले तर येणाऱ्या काळात मानवाला मोठ्या प्रमाणवर जल प्रदूषणाच्या समस्येचा सामना करावा लागणार आहे. हे सारे थांबण्यासाठी यावर आत्ताचा योग्य त्या उपाय योजना आखून जल प्रदूषण कमी करणे आवश्यक आहे. त्यासाठी प्रत्येक नागरिकाने या कार्यात हातभार लावणे गरजेचे आहे. म्हणूनच जल प्रदूषण हा प्रकल्प अत्यंत महत्वाचा आहे.

  १) मृदा प्रदूषण प्रकल्प मराठी pdf  २) राष्ट्रीय स्तरावर झालेल्या पर्यावरण चळवळी विषयक माहिती प्रकल्प pdf  ३)जंगलतोड प्रकल्प pdf  ४)भारतातील आदिवासी समूहांची राज्यनिहाय यादी त्यांची वैशिष्ट्ये आणि आदिवासी समूहाच्या पर्यावरण जतन करण्याच्या परंपरा प्रकल्प

जल प्रदूषण प्रकल्प कार्यपद्धती / अभ्यास पद्धती .

‘ जल प्रदूषण’ हा प्रकल्प करीत असताना मी प्रकल्पाची माहिती मिळविण्यासाठी वर्तमानपत्रात छापून आलेल्या बातम्यांचा उपयोग केला तसेच इंटरनेट वर उपलब्ध असलेल्या माहितीचा वापर करून प्रकल्पाची माहिती संकलित केली. प्रकल्पाच्या विषयानुसार पाण्याचा मोठ्या प्रमाणात होत असेलेल जल प्रदूषण आणि त्यामुळे होत असलेले मानवी जीवनावर परिणाम तसेच पर्यावरणावर होणारे परिणाम यावरील माहिती मिळविण्यासाठी मी मुलाखत , प्रश्नावली व क्षेत्रभेट या कार्यपद्धतीचा अवलंब केला.

या प्रकल्पाबाबत माहिती संकलित करण्यासाठी मी परिसरातील काही व्यक्तींना प्रश्नावली द्वारे परिसरातील वाढत्या जल प्रदूषण पातळी बाबत प्रश्नावली द्वारे प्रश्न विचारण्यात आले. आणि त्या माहितीचे संकलन करण्यात आले. त्याचबरोबर पर्यावरण विषयक पुस्तकांचा आधार घेऊन प्रश्नावलीतून तयार झालेल्या  मुद्यांबाबत सविस्तर माहितीचे संकलन केले.

तयार केलेल्या मुद्द्यांबाबत अधिक माहिती सविस्तर माहिती जाणून घेता यावी यासाठी मी आंतरजालावर (इंटरनेटवर) उपलब्ध असलेल्या शैक्षणिक संकेतस्थळांचा वेबसाईटचा वापर केला. त्यांच्या माध्यमातून प्रकल्पाबाबत अधिक माहिती मिळवणे शक्य झाले. संकलित केलेल्या माहितीची मुद्देसूद मांडणी केली व ती माहिती प्रकल्पामध्ये पुढे समाविष्ट करण्यात आली आहे. सदर नमूद केलेल्या माहितीच्या आधारे प्रकल्पाचे निरीक्षणे विश्लेषण आणि निष्कर्ष यांची नोंद केली.

जल प्रदूषण प्रकल्प प्रस्तावना मराठी  |  जल प्रदूषण प्रकल्प विषयाचे महत्व |  जल प्रदूषण निरीक्षण मराठी pdf |  जल प्रदूषण उद्दिष्ट्ये

प्रकल्प निरीक्षणे , जलप्रदूषण अर्थ , कारणे , परिणाम व उपाय .

जल प्रदूषण ही एक महत्त्वपूर्ण पर्यावरणात्मक समस्या आहे . पृथ्वीवरील सजीवांच्या अस्तित्वासाठी पाणी हे अतिशय महत्त्वाची भूमिका बजावते . पाण्याला रसायनांचा राजा असे म्हटले आहे . हे एक निसर्गातले आश्चर्यकारक रसायन असून हजारो पदार्थांना स्वतः मध्ये सामावून घेण्याच्या वैशिष्ट्यामुळे त्याला ' वैश्विक दावण ' ( Universal Solvent ) असे म्हटले आहे . पाणी म्हणजे संजीवनी . पाण्याला खूप उपमा दिल्या आहेत . एकवेळ मानव अन्नाशिवाय जगू शकतो पण पाण्यावाचून तो जगू शकत नाही . पण हेच पाणी प्रदूषित झाले तर मानवाला मृत्युसुद्धा येतो . अनेक मानवेतर सजीव देखील दूषित पाण्यामुळे उध्वस्त होतात . म्हणूनच ' जल प्रदूषणाचा ' गांभीर्याने विचार करणे आवश्यक ठरते . जलप्रदूषणाचा अर्थ खालीलप्रमाणे स्पष्ट करण्याचा प्रयत्न केला गेला आहे . " मानवी आरोग्य किंवा कोणत्याही सजीवास किंवा मानवी संपत्तीस धोकादायक ठरू शकणाऱ्या पाण्याच्या भौतिक रासायनिक किंवा जैविक गुणधर्मात होणाऱ्या बदलास जलप्रदूषण असे म्हणतात .

पृथ्वीवर १४१ कोटी घन कि.मी. जलसाठा आहे. त्यापैकी  ९७ % पाणी क्षारयुक्त सागरजल म्हणून उपलब्ध आहे . उरलेल्या पाण्यापैकी २.११ % पाणी बर्फ / हिमाच्या घनरुपात व केवळ ०९ % पाणी गोड्या पाण्याच्या किंवा पिण्यायोग्य पाण्याच्या स्वरूपात अस्तित्वात आहे . हे ०.९ % पाणी नद्या , विहीरी , तलाव , सरोवरे यांच्यामध्ये आढळून येते .

पाणी प्रदूषित झाले की त्यामधील ऑक्सीजनचे प्रमाण कमी होऊ लागते . युरोपमधील अनेक देशांची जीवनरेषा समजली जाणारी र्हाईन नदी खूपच दूषित झाली आहे . भारतातील गंगा आता गटारगंगा झाली आहे .

O.S. South wick (New York) ) ने जलप्रदूषणाची केलेली केलेली व्याख्या :

" जलप्रदूषण म्हणजे पाण्याचे प्राकृतिक रासायनिक जीवशास्त्रीय गुणधर्म मानवी हालचालींमुळे ( क्रियांमुळे ) व नैसर्गिक प्रक्रियांद्वारे मलिन / नष्ट होतात व पाणी घाणेरडे , विषारी होते .

" W.H.O. 1996 मध्ये केलेली व्याख्या ( World Health Organization):

" नैसर्गिक किंवा इतर बाह्य पदार्थांच्या मिश्रणाने पाणी अस्वच्छ विषारी , घाण होते , पाण्यातील ऑक्सिजनचे प्रमाण घटते व त्या पाण्यामुळे सजीवांना अपाय होतो त्यामुळे साथीचे रोग पसरतात . त्याला जलप्रदूषण म्हणतात .

जलप्रदूषण कारणे

अनेक अभ्यासक संशोधकांनी जलप्रदूषणाची सांगितलेली कारणे पुढीलप्रमाणे आहेत .

नैसर्गिक आणि मानवनिर्मित अशी दोन प्रकारची कारणे तज्ज्ञांनी सांगितली आहेत .

१ . नैसर्गिक कारणे

१ ) अतिपाऊस

२ ) सेंद्रीय पदार्थांचे विघटन

३ ) भूकंप

४ ) ज्वालामुखी

५ ) पूर

६ ) उल्कापात

७ ) वादळे वगैरे

अशी कारणे जलप्रदूषणाला कारणीभूत ठरतात .

मानवनिर्मित कारणे समजून घेणे अधिक महत्त्वाचे आहे . कारण निसर्गनिर्मित कारणापेक्षा मानवनिर्मित कारणे ही मोठ्या प्रमाणात जलप्रदूषणाला जबाबदार असतात . ती कारणे व त्यांचे सविस्तर स्पष्टीकरण पुढीलप्रमाणे .

२.मानवनिर्मित कारणे :

१ ) मानवी वसाहतीतील दैनंदिन व्यवहार

२ ) कारखानदारी / वाढते औद्योगिकरण

३ ) शेतीतील जंतूनाशके किटकनाशकांच्या अतिरिक्त फवारणी / हरितक्रांती.

४ ) रासायनिक खतांचा वापर

५ ) सागरी वाहतूक

६ ) प्लॅस्टिक व केरकचरा जलाशयात विसर्जन

हे सुद्धा पहा: 

१) शेतीसाठी वापरली जाणारी कीटक नाशके आणि त्यांचा मानवी आरोग्यावर तसेच पर्यावरणावर होणारा परिणाम पर्यावरण प्रकल्प २)परिसरातील जैवविविधतेचा अभ्यास पर्यावरण प्रकल्प  ३) नैसर्गिक आपत्ती पर्यावरण प्रकल्प ११वी १२वी  ४) जागतिक तापमानवाढ प्रकल्प पर्यावरण प्रकल्प ११वी १२वी  ५)ध्वनी प्रदूषण प्रकल्प ११वी १२वी पर्यावरण शिक्षण

जलप्रदूषण नैसर्गिक कारणे  .

१ ) अतिप्रमाणातील पाऊस : पाऊस जर अतिप्रमाणात पडत असेल तर जलप्रदूषणाला मोठ्या प्रमाणात चालना मिळते . नद्या त्यांच्या मर्यादेच्या पातळीपेक्षा वर जाऊन जमिनीवरील धूळ , घाण , कचरा , टाकाऊ पदार्थ पाण्यात जाऊन पाणी प्रदूषित होते .

२ ) सेंद्रिय पदार्थाचे विघटन : " विघटन ' ही एक महत्त्वाची नैसर्गिक किचकट प्रक्रिया आहे . अनेक सजीवांचे मोठ्या प्रमाणात जमिनीवर , पाण्यात विघटन चालू असते . विघटन म्हणजे कुजण्याची प्रक्रिया यामुळेही मोठ्या प्रमाणात जीवाणू , विषाणूंची निर्मिती होऊन पावसामुळे हे पदार्थ जमिनीवरून पाण्यात मिसळतात व जलप्रदूषण घडून येते .

३ ) भूकंप :  बऱ्याच ठिकाणी बऱ्याच वेळा जगभरात भूकंप घडत असतात . यामुळे मोठ्या प्रमाणात जीवित व इतरही हानी होतेच पण त्याच वेळी अनेक सजीवांच्या विघटनाची प्रक्रियाही मोठ्या प्रमाणात होते . पडझडही मोठ्या प्रमाणात झाल्याने जलप्रदूषणाला चालना मिळते . म्हणजे भूकंप हे ही नैसर्गिक कारण मोठ्या प्रमाणात जलप्रदूषणाला कारणीभूत ठरते .

 ४ ) ज्वालामुखी : ज्वालामुखी ही नैसर्गिक कारण मोठ्या प्रमाणात जलप्रदूषणाला कारणीभूत ठरते . विशिष्ट परिस्थितीत जमीनीतील ज्वालारस ज्यावेळी पृथ्वीच्या पोटातून मोठ्या प्रमाणात उसळून बाहेर येतो तेव्हा त्याला ज्वालामुखी असे म्हणतात . यामुळे ही पृथ्वीच्या पोटातील विविध विषारी रसायने पृथ्वीतलावर येतात व पृथ्वीवरील व आतील अशी अनेक विघातक घटक विविध प्रकारे पाण्यात मिसळून पाण्याचे प्रदूषण होते .

५ ) पूर : पुर ही नैसर्गिक परिस्थिती जलप्रदूषणाला कारणीभूत ठरते . अतिपावसाचाच हा परिणाम .

Water pollution project writing | Water pollution project pdf in Marathi language | Water pollution information in Marathi for project | Water pollution in Marathi information

जलप्रदूषण मानवनिर्मित कारणे .

१) रासायनिक खतांचा वापर : हरित क्रांतीमुळे केवळ किटकनाशकांचा शोध लागला नाही तर भरघोस पीक येण्यासाठी मोठ्या प्रमाणात रासायनिक खतांचा वापर होऊ लागला . जास्त पिकाच्या हव्यासापोटी अधिकाधिक रासायनिक खते वापरली जाऊ लागली . खतांची अतिरिक्त मात्रा शेतात जमीनीवर पडते . ती पुन्हा पावसामुळे वाहून नदी - नाले समुद्राला मिळते . पाणी प्रदूषित होते .

२ ) सागरी वाहतूक:  आज जागतिकीकरणात जागतिक / आंतरराष्ट्रीय पातळीवर उद्योग व्यवसाय मोठ्या प्रमाणात वाढले . त्यामुळे मोठ्या प्रमाणात सागरी वाहतूक चालू असते . बोटी , नावा , जहाजे यंत्रावर चालणारी जहाजे यांची संख्या प्रचंड वाढली . यामुळे इंधन गळती या वाहतूकीदरम्यान प्रचंड होते . त्यामुळे पेट्रोल , ऑईल , डिझेलच्या तवंगच्या तवंग सागरी पाण्यावर दिसतात . तसे इतर अन्य कारणामुळेही सागरी प्रदूषण वाढत आहे . मुंबईच्या सांडपाण्यामुळे माहिमची खाड़ी डासांचे कोठार बनली आहे . कारखानदारीतून बाहेर पडणारे शिशाचे कण हवेतून माती व त्यातून पाण्यात मिसळतात . अत्यंत विषारी औद्योगिक प्रदूषक म्हणजे ' पारा ' होय . हा पाराही पाण्यात मिसळतो . मिथेन , मर्क्युरी प्राणघातक असते . १ ९ ५३ ते १ ९ ६१ या काळात जपानमधील क्युशू बेटावरील मिनामाता आजार हा पाऱ्याच्या जलप्रदूषणातून निर्माण झाला होता .

३) प्लॅस्टिक , केरकचरा : जलाशयातील विसर्जन सांस्कृतिककारण इतर अनेक दैनंदिन व्यवहार , उद्योगधंद्याची वाढ यामुळे प्लॅस्टिक केरकचरा यांच्या जलाशयातील सरमिसळीमुळे जलप्रदूषण होतेच पण गणपती उत्सव , विविध गावातील यात्रा , जत्रा यामुळे देखील मोठ्या प्रमाणात जलप्रदूषण होते . कारण प्लॅस्टिक , केरकचरा व इतर अशा अनेक घटकांचा प्रादूर्भाव या वेगवेगळ्या प्रसंगी विपुल प्रमाणात चालना मिळते .

४ ) इतर कारणे : वरील अनेक घटकाबरोबर विविध वीजप्रकल्प विघटनशील व अविघटनशील पदार्थ , पाळीव प्राण्यामुळे , विविध किरणोत्सारी टाकाऊ पदार्थ , युद्धे , अणुस्फोट अशी असंख्य मानवनिर्मित कारणे जलप्रदूषणाला कारणीभूत ठरतात . 

जलप्रदूषणाचे परिणाम 

जलप्रदूषणाचे अगदी डोके दुखणे , मळमळणे या साध्या परिणामापासून मृत्युपर्यंत विविध परिणाम दिसतात . त्वचारोग , कॅन्सर , कावीळ , अतिसार , आतड्यांचे विकार , धाप लागणे , श्वसन मार्गाचे विकार , पचनसंस्थेत बिघाड , चेतासंस्थेवर वाईट परिणाम , विषमज्वर , सर्दी , खोकला , असे अनेक प्रकारचे परिणाम दिसून येतात . हे मानव प्राण्यामध्ये दिसून येणारे परिणाम आहेत . मानवेतर प्राणी , वनस्पती व अजैवी घटकांवर देखील याचे विपरित परिणाम होतात . उदा . विविध प्रकारच्या पाण्यातील घटकामुळे उदा . अतिरिक्त

प्रमाणात पाण्यात अमोनिया असल्याने माशामध्ये कर्करोगाचा धोका संभवतो. पाण्यातील किटक , छोटे जीव यांच्यातील पुनर्उत्पादन क्षमता घटते . अनेक वनस्पतींची वाढ खुंटते तर काही पाणवनस्पतींची बेसुमार वाढ होते . आम्लधर्मीय पाण्यामुळे जमिनीतील कित्येक धातू पावसाळ्यात पावसाच्या पाण्याबरोबर नजीकच्या जलसाठ्यात येऊन सजीवांत साठून राहतात . त्याला जैव संचयन असे म्हणतात . जलप्रदूषणामुळे पाण्यातील जलसंसाधन नष्ट होण्याच्या मार्गावर आहे . अन्नसाखळ्यांवर विपरित परिणाम होत आहे .

  हे सुद्धा पहा: 

इयत्ता १ली ते १२वी सर्व विषयांची पुस्तके pdf डाउनलोड  इयत्ता सहावी मराठी स्वाध्याय प्रश्न उत्तरे  इयत्ता पाचवी मराठी स्वाध्याय प्रश्न उत्तरे  इयात्ता चौथी मराठी स्वाध्याय प्रश्न उत्तरे 

Water pollution project pdf| water pollution project for college in marathi pdf | water pollution project pdf in marathi | water pollution project writing, जलप्रदुषणावरील उपाय .

जलप्रदूषणाचा अर्थ , कारणे आणि परिणाम पाहिल्यानंतर जलप्रदूषणावरील उपाय आपण पाहू . अगदी डोकेदुखी सारख्या परिणामापासून मृत्युपर्यंत गंभीर स्वरूपाचे परिणाम दिसतात . म्हणून त्याच्या उपायाचा विचार करून परिणामांची तीव्रता कमी करण्याचा प्रयत्न करणे आवश्यक आहे .

१ ) समुद्रजलावर खनिजतेल पसरले तर ते जाळून टाकावे .

२ ) शहरातील किंवा वस्तीतील गटारातील मैला सांडपाणी नद्यांमध्ये सोडू नये . ते प्रक्रिया करून शुद्ध करावे व टाकाऊ पदार्थापासून खत निर्माण करावे .

३) सांडपाण्याचा वापर शेती पिकांसाठी करावा . दूषीत पाणी शुद्ध करावे .

४ ) पोटॅशियम परमँगनेट ( KMno4 ) व ओझोन यांचा पाण्यातील घाण द्रव्ये भस्मीकरणासाठी वापर करावा . विषारी , अशुद्ध पाणी पातळ चाळण्यांमधून गाळून प्यावे . पाण्यात ब्लिचींग पावडर टाकावी . त्यात क्लोरीन सोडावा म्हणजे शुद्धीकरण होईल . भारतात गुजरातमध्ये बडोदा येथे सांडपाणी व औद्योगिक कचरा , घाण यांच्यावर वापर प्रक्रिया करणारा प्रकल्प उभारला आहे . असे प्रकल्प सर्वत्र उभारावेत .

 ५ ) ग्रामीण भागातील साखर कारखाने प्रदूषणाची केंद्रे होऊ नयेत म्हणून कारखान्यातील मळी व सांडपाण्यावर प्रक्रिया करण्याची सोय सक्तीने बंधनकारक करावी .

६ ) काही रूढी परंपरा ही जलप्रदूषणाला कारणीभूत असणाऱ्या आहेत . याबाबत रूढीपेक्षा , परंपरेपेक्षा वास्तव विज्ञान व्यवहार पर्यावरण संरक्षण या दृष्टीने महत्त्वाचे आहे हा विचार लोकांना पटवून दिला जावा .

 जल प्रदूषण प्रकल्प निष्कर्ष 

• पाण्याच्या प्रदूषिकरणाबाबत अधिक माहिती जाणून घेतली.
• पाण्याचे महत्व समजून घेण्यास मदत झाली.
• पाण्याचे प्रदूषणास कारणीभूत स्त्रोतांचा अभ्यास केला.
• पाण्याच्या प्रदूषणाने होणाऱ्या घातक परिणामांची माहिती घेऊन त्या माहितीचे संकलन केले.
• जलसंवर्धन आणि जलव्यवस्थापन पद्धतींचा अभ्यास केला.
• जलसुरक्षा अभियानाबाबत अधिक माहिती मिळवली.

प्रकल्प संदर्भ 

Ø www.educationalmarathi.com

Ø www.mazaabhyas.com

Ø पर्यावरण पुस्तिका

• प्रकल्प आवडल्यास आम्हांला कमेंट करून सांगा.
• तुमच्या काही प्र्काल्पाबत सूचना असतील तर त्या सुद्धा कमेंट करा. 

PDF PASSWAD मिळविण्यासाठी खालील Subscribe To Unlock लिंक वर क्लिक करा. Subscribe करा आणि Back Button press करा.

SUBSCRIBE TO UNLOCK 

PDF DOWNLOAD करण्यासाठी खालील निळ्या रंगातील बाणावर क्लिक करा.

Post a Comment

जल प्रदूषण कारणे व उपाय | causes and remedies for water pollution in marathi.

Causes and Remedies for Water Pollution in Marathi : सर्व सजीवांच्या अस्तित्वासाठी पाणी हे एक आवश्यक साधन आहे. दुर्दैवाने अलीकडच्या काळात जलप्रदूषण हे जागतिक संकट बनले असून, पृथ्वी वरील जीवसृष्टीचे अस्तित्वच धोक्यात आले आहे. जलप्रदूषण ही एक गंभीर समस्या आहे जी जलचर आणि मानवी आरोग्यावर आणि एकूणच पर्यावरणावर परिणाम करते. आजच्या या पोस्टमध्ये आपण जल प्रदूषण कारणे व उपाय (Causes and Remedies for Water Pollution in Marathi) जाणून घेणार आहोत.

• 1 जल प्रदूषण कारणे व उपाय (Causes and Remedies for Water Pollution in Marathi)
• 2.1 औद्योगिक कचरा
• 2.2 शेतीविषयक कामे
• 2.3 घरगुती सांडपाणी
• 2.4 सागरी डम्पिंग
• 2.5 तेल गळती
• 3.1 कचरा कमी करू शकतो
• 3.2 रसायनांची योग्य विल्हेवाट लावणे
• 3.3 सांडपाण्यावर प्रक्रिया
• 3.4 पर्यावरणपूरक उत्पादनांचा वापर
• 3.5 सरकारी नियमावली
• 4.1 जल प्रदूषण म्हणजे काय?
• 4.2 जलप्रदूषणाची कारणे कोणती?
• 4.3 जलप्रदूषणाचे परिणाम काय आहेत?
• 4.4 जलप्रदूषण कसे रोखता येईल?
• 4.5 जलप्रदूषण रोखणे का आवश्यक आहे?

जल प्रदूषण कारणे व उपाय (Causes and Remedies for Water Pollution in Marathi)

नद्या, तलाव, महासागर आणि भूजल यांसारख्या जलस्त्रोतांचे प्रदूषण म्हणजे जलप्रदूषण होय. जल प्रदूषण नैसर्गिक स्त्रोत किंवा मानवी क्रियामुळे होऊ शकते. मानवी आरोग्य, शेती आणि औद्योगिक कामांसाठी पाण्याची गुणवत्ता आवश्यक आहे. जलप्रदूषणामुळे स्वच्छ पाण्याची उपलब्धता कमी होते, त्यामुळे मानव, वनस्पती आणि प्राण्यांना जगणे कठीण होते.

जल प्रदूषणाची कारणे

औद्योगिक कचरा.

जलप्रदूषणात उद्योगांचा मोठा वाटा आहे. ते हानिकारक रसायने, विषारी पदार्थ आणि इतर धोकादायक कचरा जलस्त्रोतांमध्ये सोडतात. औद्योगिक सांडपाण्यात शिसे, पारा आणि आर्सेनिक सारखे हानिकारक पदार्थ असतात, जे मानवी आरोग्य आणि जलचरांसाठी धोकादायक ठरू शकतात.

शेतीविषयक कामे

शेतीची कामे हे जलप्रदूषणाचे आणखी एक प्रमुख कारण आहे. किडींपासून पिकांचे संरक्षण करण्यासाठी आणि पिकांचे उत्पादन वाढविण्यासाठी शेतकरी कीटकनाशके, तणनाशके आणि खतांचा वापर करतात. तथापि, ही रसायने आजूबाजूच्या जलस्त्रोतांना दूषित करू शकतात, ज्यामुळे जलचर आणि दूषित पाणी पिणाऱ्या मानवांचे नुकसान होऊ शकते.

घरगुती सांडपाणी

घरगुती सांडपाणी हा जलप्रदूषणाचा आणखी एक महत्त्वाचा स्रोत आहे. सांडपाण्यात बॅक्टेरिया, विषाणू आणि इतर रोगजनकांसारखे हानिकारक पदार्थ असतात ज्यामुळे कॉलरा, टायफॉइड आणि जुलाब यासारखे जलजन्य आजार होऊ शकतात.

सागरी डम्पिंग

सागरी डम्पिंग म्हणजे समुद्र, समुद्र आणि इतर जलस्त्रोतांमध्ये कचऱ्याची विल्हेवाट लावण्याची पद्धत. सागरी डम्पिंगमुळे सागरी परिसंस्थेचे गंभीर नुकसान होऊ शकते, परिणामी जलचर प्राणी आणि वनस्पतींचा मृत्यू होऊ शकतो.

तेलगळती हे जलप्रदूषणाचे आणखी एक कारण आहे. कच्च्या तेलाच्या वाहतुकीदरम्यान किंवा ऑफशोर ड्रिलिंगमधून तेल काढण्यादरम्यान तेल गळती होऊ शकते. तेल गळतीमुळे जलचर प्राण्यांचा मृत्यू, अधिवास नष्ट होणे आणि पाणी दूषित होणे यासह पर्यावरणावर गंभीर परिणाम होऊ शकतात.

जल प्रदूषणावर उपाय

कचरा कमी करू शकतो.

आपण कचरा कमी करून जलस्त्रोतांमध्ये प्रवेश करणाऱ्या प्रदूषणाचे प्रमाण कमी करू शकतो. उत्पादनांचा पुनर्वापर देखील कचरा कमी करण्यास आणि प्रदूषण कमी करण्यास मदत करू शकते. सिंगल युज प्लॅस्टिकचा वापर कमी करून पर्यावरणपूरक पर्यायांचा अवलंब करणे गरजेचे आहे.

रसायनांची योग्य विल्हेवाट लावणे

जलप्रदूषण रोखण्यासाठी रसायनांची योग्य विल्हेवाट लावणे आवश्यक आहे. अनेक घरगुती आणि औद्योगिक रसायने पर्यावरण आणि मानवी आरोग्यासाठी घातक ठरू शकतात. जलस्त्रोत दूषित होऊ नयेत म्हणून त्यांची योग्य विल्हेवाट लावावी. निर्दिष्ट केलेल्या धोकादायक कचऱ्याची विल्हेवाट लावण्याच्या ठिकाणी रसायनांची विल्हेवाट लावावी.

सांडपाण्यावर प्रक्रिया

जलप्रदूषण कमी करण्यासाठी सांडपाण्यावर प्रक्रिया करणे ही एक प्रभावी पद्धत आहे. यात सांडपाणी वातावरणात सोडण्यापूर्वी त्यातील हानिकारक पदार्थ आणि प्रदूषक काढून टाकणे समाविष्ट आहे. सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्प सांडपाणी आणि इतर औद्योगिक सांडपाण्यावर प्रक्रिया करून जलप्रदूषण रोखण्यास मदत करू शकतात.

पर्यावरणपूरक उत्पादनांचा वापर

पर्यावरणपूरक उत्पादनांच्या वापरामुळे जलप्रदूषण कमी होण्यास मदत होऊ शकते. कचरा कमी करण्यासाठी आणि प्रदूषण कमी करण्यासाठी पर्यावरणपूरक उत्पादने डिझाइन केली जातात. ही उत्पादने शाश्वत सामग्रीपासून बनविली जातात आणि त्यात हानिकारक रसायने नसतात ज्यामुळे जलस्त्रोत प्रदूषित होऊ शकतात.

सरकारी नियमावली

जलप्रदूषण रोखण्यासाठी सरकारी नियम महत्त्वाची भूमिका बजावतात. जलस्त्रोतांमध्ये प्रदूषकांचा विसर्ग रोखण्यासाठी सरकारने कडक नियम लागू केले पाहिजेत. जलप्रदूषण रोखण्यासाठी उद्योगांनी पर्यावरणाचे निकष आणि नियमांचे पालन करणे आवश्यक आहे.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

जल प्रदूषण म्हणजे काय.

नद्या, तलाव, महासागर आणि भूजल यांसारख्या जलस्त्रोतांचे प्रदूषण म्हणजे जलप्रदूषण होय.

जलप्रदूषणाची कारणे कोणती?

औद्योगिक कचरा, शेतीची कामे, घरगुती सांडपाणी, सागरी डम्पिंग आणि तेलगळती अशा विविध मानवी क्रियाकलापांमुळे जलप्रदूषण होते.

जलप्रदूषणाचे परिणाम काय आहेत?

जल प्रदूषणाच्या परिणामांमध्ये आरोग्यजोखीम, परिसंस्थेचे नुकसान आणि आर्थिक परिणाम यांचा समावेश आहे.

जलप्रदूषण कसे रोखता येईल?

कचरा कमी करणे, रसायनांची योग्य विल्हेवाट लावणे, सांडपाण्यावर प्रक्रिया करणे, पर्यावरणपूरक उत्पादनांचा वापर आणि सरकारी नियम ांद्वारे आपण जलप्रदूषण रोखू शकतो.

जलप्रदूषण रोखणे का आवश्यक आहे?

जलप्रदूषणाचा परिणाम जलचर, मानवी आरोग्य आणि एकूणच पर्यावरणावर होतो. स्वच्छ पाण्याची उपलब्धता सुनिश्चित करण्यासाठी आणि पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी जल प्रदूषण रोखणे आवश्यक आहे.

जलप्रदूषण ही एक गंभीर समस्या आहे जी जलचर, मानवी आरोग्य आणि एकूणच पर्यावरणावर परिणाम करते. औद्योगिक कचरा, शेतीची कामे, घरगुती सांडपाणी, सागरी डम्पिंग आणि तेलगळती अशा विविध मानवी क्रियाकलापांमुळे हे होते. जल प्रदूषणाच्या परिणामांमध्ये आरोग्यजोखीम, परिसंस्थेचे नुकसान आणि आर्थिक परिणाम यांचा समावेश आहे. जलप्रदूषणावरील उपायांमध्ये कचरा कमी करणे, रसायनांची योग्य विल्हेवाट लावणे, सांडपाण्यावर प्रक्रिया करणे, पर्यावरणपूरक उत्पादनांचा वापर आणि सरकारी नियम यांचा समावेश आहे.

आजच्या या पोस्टमध्ये आपण जल प्रदूषण कारणे व उपाय (Causes and Remedies for Water Pollution in Marathi) तुम्हाला कशी वाटली कमेंट मध्ये नक्की सांगा. जर तुम्हाला ही माहिती आवडली असेल तर तुमच्या मित्रांना पण नक्की शेअर करा.

1 thought on “जल प्रदूषण कारणे व उपाय | Causes and Remedies for Water Pollution in Marathi”

Nice ☺☺☺☺☺☺☺☺☺☺☺☺☺☺☺☺☺☺☺☺

Academia.edu no longer supports Internet Explorer.

To browse Academia.edu and the wider internet faster and more securely, please take a few seconds to  upgrade your browser .

Enter the email address you signed up with and we'll email you a reset link.

• We're Hiring!
• Help Center

Methodology for Integral Water Pollution Assessment within Agricultural Area

Related Papers

Water Science & Technology

Diffuse pollution is usually temporally and spatially uncertain, and thus hard to analyze. In many cases, discretizing a diffuse source of pollution into individual point sources can ease diffuse pollution modelling and analysis, and therefore reduce high uncertainty especially in the spatial distribution of pollution loads. This is however a difficult task, since quite a number of sub-drainage areas, with complex structures and land-use properties, has to be delineated. Watershed models can be used to delineate the sub-drainage areas in a watershed with high accuracy and locate the related outlets which connect the sub-drainage areas to the main waterbody in a watershed. In this study, such an approach has been used on a case study to model the diffuse nutrient loads carried to streams that reach to a medium-sized lake in Turkey. The annual nutrient loads, which were calculated by using mathematical models, were then converted to a load-map with the help of a geographical informati...

International Journal of Trend in Scientific Research and Development

mehali mehta

Journal of Environmental Engineering and Landscape Management

Ainis Lagzdins

Archives of Environmental Protection

Hasna YACHOU

The Assessment of the Surface Water Quality Using the Water Pollution Index: A Case Study of the Timok River (The Danube River Basin), Serbia The Timok River (202 km long, 4547 km2 basin area) is located in East Serbia. It is a right tributary of the Danube River and one of the most polluted watercourses in Serbia. On the basis of the data provided by the Republic Hydrometeorological Service of Serbia, the paper presents an analysis of water quality and pollution using the combined physico-chemical WPI index (Water Pollution Index) calculated for two periods - 1993-96 and 2006-2009 at four hydrological stations: Zaječar-Gamzigrad (Crni Timok River), Zaječar (Beli Timok River), Rgotina (Borska Reka River) and Čokonjar (Timok River). The following parameters were taken into consideration: dissolved O2, O2 saturation, pH, suspended sediments, Five Day Biochemical Oxygen Demand (BOD5), Chemical Oxygen Demand (CODMn), nitrites, nitrates, orthophosphates, ammonium, metals (Cu, Fe, Mn, Hg,...

Water Resources Management

ARIS PSILOVIKOS

ENVIRONMENTAL SYSTEMS RESEARCH

Yoshitsugu Hayashi

Environmental Pollution

DR NORASHIKIN AHMAD KAMAL

Gert Everaert

Legal physical-chemical emission limits are traditionally used for assessing the effectiveness of urban sanitation infrastructure. However, the receiving water’s ecological aspects are disregarded with this conventional approach. European legislation (i.e. Water Framework Directive-WFD) now has an integrated approach of river management, which considers the concept of ecological status. Furthermore, the WFD urges the adoption of a combined analysis of emission limits values and physical-chemical and ecological aspects of the receiving waters and encourage the availability and use of decision support tools for water management such as simulation models. Croatia has signed agreements to join the European Union (EU) and thus taken up the obligation to coordinate its legislation with EU standards, such as the implementation of the WFD for its investments in the construction and upgrading of WWTPs. Thus, Croatia needs a simulation tool that allows assessing the impact of WWTPs discharges...

Lakshmi Chandran.M

Water is a basic element of social and economic infrastructure and is essential for healthy society and sustainable development. Due to rapid increase in density of population, fast urbanization, industrialization and agricultural use, the demand of water is increasing day by day. As a result, surface water and ground water level is decreasing. Pollution and increased demand have made good quality water scarcer and expensive. Groundwater is the favourite alternative and is facing threats due to anthropogenic activities, which has lead to deterioration in ground water quality. The possibility of ground water contamination is due to the mixing up of toxic chemicals, fertilizers, waste disposed from industrial sites etc. Hence monitoring of ground water quality has become indispensable. GIS not only facilitates data capture and processing but also serve as powerful computational tools that facilitate multimap integrations. In this project ground water quality analysis was carried out for Chavara Taluk in Kollam District. It was reported that groundwater and surface water around the study area was affected due to effluents from the industry. Water samples were collected from all around the taluk, and the strategically analysed results will be presented in a GIS based water quality mapping suggesting remedial measures for the study area.

mojgan mirzaei

RELATED PAPERS

Serviceacrumah Jakarta

Journal of Materials Science

Christer Fellers

Revista Levs

egor Borges

Giuliana Siddi Moreau

Universidad Colegio Mayor Nuestra Senora Del Rosario Universidad Del Rosario Edocur Repositorio Institucional Disponible En Http Repository Urosario Edu Co

Efrain Coto Lopez

JURNAL PERSPEKTIF BEA DAN CUKAI

Hendro Hasibuan

… Latinoamericano y del …

Martha Gattuso

Journal of the American Chemical Society

Lawrence Que

Patrick Heller

Revista COSTAS

Physical Review B

Dorj Odkhuu

Frontiers in Genetics

Preventive Medicine

Jeffrey Robinson

Journal of Obstetrics and Gynaecology Canada

Ranju Singh

International Journal of Pharmacology

Goldschmidt2022 abstracts

ümmühan Sancar

Journal of International Humanitarian Action

Sia Nowrojee

Thierry Ménissier

Information Processing Letters

Sheila Veloso

Geology of Italy: Roma, Società …

Luigi Carmignani

Estudos em Avaliação Educacional

wallace pinto

Enfermería: Cuidados Humanizados

Myriam Mandetta

Rienk Dekker

Sophia James

See More Documents Like This

RELATED TOPICS

•   We're Hiring!
•   Help Center
• Find new research papers in:
• Health Sciences
• Earth Sciences
• Cognitive Science
• Mathematics
• Computer Science
• Academia ©2024

जल प्रदूषण (Water pollution)

• Post published: 22/07/2019
• Post author: जयकुमार मगर
• Post category: जीवसृष्टी आणि पर्यावरण / पर्यावरण
• Post comments: 5 Comments

नैसर्गिक पाण्यात एखादा बाह्य पदार्थ अथवा उष्णता यांची भर पडल्यास ते पाणी प्रदूषित होऊन त्याचा मानव, इतर प्राणी आणि जलीय जीव यांना अपाय होतो. जगातील बहुतेक देशांत जल प्रदूषण ही गंभीर समस्या बनली आहे. कॅनडा, चीन, भारत, जपान, रशिया, अमेरिका इ. देशांत ही समस्या तीव्रतेने जाणवते.

पाण्यातील प्रदूषकांचे स्रोत पुढीलप्रमाणे आहेत :

(१) मानवी मलमूत्र व औदयोगिक कार्बनी अपशिष्ट : मानवी वस्त्यांमधून उत्सर्जित झालेले मलमूत्र आणि औदयोगिक अपशिष्टातील कार्बनी पदार्थ मलवाहिन्यांतून नदी, समुद्र किंवा इतर जलाशयांत टाकले जातात. पाण्यात अतिप्रमाणात कार्बनी पदार्थ असल्यास सूक्ष्मजीवांची ऑक्सिजनाची मागणी वाढते. परंतु पाण्यातील ऑक्सिजनाची उपलब्धता घटते. त्यामुळे पारिस्थितिकीय संतुलन बिघडते व प्रदूषकांची समस्या निर्माण होते. विविध कारखान्यांमधून कार्बनी अपशिष्टे पाण्यात सोडल्यामुळे, या अपशिष्टांमार्फत ऑक्सिजन शोषून घेतला जातो. त्यामुळे जल प्रदूषणाची तीव्रता वाढते.

सांडपाणी व मैला वाहून नेणाऱ्या वाहिन्यांमध्ये रोगांचे सूक्ष्मजीव असतात. अशा पाण्यावर संस्करण केल्यास काही सूक्ष्मजीवांचा नाश होतो, तर काही जिवंत राहतात. असे पाणी इतर जलाशयांत मिसळल्यास ते पाणी प्रदूषित होते. मैलापाण्याची सोय नीट न लावल्यास, त्यामुळे प्रदूषित झालेल्या पाण्याच्या वापरामुळे जठर आणि आतड्याचे रोग संभवतात.

(२) रासायनिक खते : शेतीपासून अधिक उत्पन्न व्हावे, यासाठी शेतजमिनीत रासायनिक खतांचा उपयोग केला जातो. ही खते जोराचा पाऊस पडल्यास ओहोळ, जलप्रवाह यांतून नद्यांना व परिणामी समुद्राला मिळतात. पाण्यातून वाहून आलेल्या या रासायनिक खतांमुळेही  जल प्रदूषण होते. जमिनीवरील रासायनिक खते द्रवाच्या रूपात पाझरून भूजलसाठ्यात मिसळून भूजल प्रदूषित होते.

काही वेळा रासायनिक खतातील उर्वरित भागाचा उपयोग शैवालांच्या पोषणासाठी होतो. त्यामुळे शैवालांची वाढ जलद व दाट होते. मात्र, इतर वनस्पतींची वाढ खुंटते. तसेच माशांना धोका पोहोचतो. कालांतराने इष्ट प्रमाणात पोषकद्रव्ये न मिळाल्यास शैवालांचा लवकरच नाश होतो. ही मृत शैवाले कुजतात व अनेक प्रकारचे सूक्ष्मजीव त्यांवर वाढतात. ते पाण्यातील ऑक्सिजन शोषून घेतात. या कुजलेल्या शैवालांमुळे पाण्याला दुर्गंधी सुटते.

(३) कार्बनी रसायने : आधुनिक शेतीमध्ये कीटकनाशके, कवकनाशके, तणनाशके इ. रसायनांचा वापर केला जातो. त्यामध्ये विषारी द्रव्ये असतात. त्यांचा अल्पांश पिण्याच्या पाण्यात मिसळल्यास जल प्रदूषणाचा धोका निर्माण होतो.

(४) खनिज द्रव्ये व रासायनिक अपशिष्टये : कारखान्यातून बाहेर पडलेले अपशिष्ट पदार्थ जलाशयात सोडल्यास त्यातील पाणी प्रदूषित होते. कॅल्शियम व मॅग्नेशियम यांचे क्षार पाण्यात विरघळल्यास ते पाणी कठीण बनते. अशा पाण्याचा उदयोगासाठी व पिण्यासाठी उपयोग होत नाही. औदयोगिक अपशिष्टातील विषारी रसायने पाण्यात मिसळल्यास त्या जलाशयातील जैविक क्रियांमध्ये बदल घडून येतात. काही रसायनांच्या प्रभावाने ते पाणी आम्लीय होते. अशा पाण्यामुळे जलाशयातील सजीवांचा नाश होतो. भारतात चर्म, कागद, लगदा, वस्त्र, रसायने इ. उदयोग जल प्रदूषणास कारणीभूत आहेत.

(५) सांडपाण्यातील व पाणलोटातील गाळ : त्याज्य पाण्यातील गाळामुळे जलाशय गढूळ होतात. गाळाचे थर जमा होऊन कधीकधी जलाशय गाळाने भरून जातात. जलप्रवाहास गाळाचा अडथळा होऊन मैलापाणी व सांडपाणी कोंडले जाऊन चिकट गाळ खाली बसतो. त्यात विनॉक्सिजीवी सूक्ष्मजीव निर्माण होतात. त्यामुळे काही अंशी गाळाचे अपघटन होते. मात्र, ऑक्सिजन मोठ्या प्रमाणात खर्ची पडतो व हवेतील कार्बन डाय-ऑक्साइडचे प्रमाण वाढते. विनॉक्सिजीवी सूक्ष्मजीवांमुळे हायड्रोजन सल्फाइड हा वायू पाण्यात मिसळतो. त्यामुळे सर्वत्र दुर्गंधी पसरते.

(६) किरणोत्सारी पदार्थ : किरणोत्सारी अपशिष्टांची विल्हेवाट लावण्यासाठी ती जलप्रवाहाच्या मदतीने विरल करून विखुरली जातात. ही अपशिष्टे जलप्रवाह किंवा समुद्रात मिसळल्यास तेथील पाणी प्रदूषित होते.

(७) उष्णता : पाण्याचे निक्षरीकारक संयंत्रे, औष्णिक विद्युत् निर्मिती, रासायनिक व पोलाद कारखाने, अणुकेंद्रीय संयंत्रे अशा अधिक प्रमाणात पाण्याची गरज असणाऱ्या आस्थापनांतून बाहेर पडणारे पाणी अतिउष्ण असते. हे पाणी इतर जलाशयांत सोडल्यास ‘औष्णिक प्रदूषण’ होते. अशा अनैसर्गिक उष्णतेमुळे तेथील पाण्यातील सजीवांच्या जीवनचक्रास बाधा येते व परिसंस्थेचे संतुलन बिघडते.

(८) खनिजे व ज्वालाग्राही तेल : कधीकधी समुद्रपृष्ठावर अपघात घडून येतात. त्यामुळे जलप्रदूषण होते. खनिजे व ज्वालाग्राही तेलाची वाहतूक बहुधा जहाजांतून होत असते. त्यांतील तेलाच्या टाक्या फुटून तेल समुद्रावर पसरते. अशा पाण्यामुळे पक्षी, मासे व इतर जलचर तसेच पाणवनस्पती मृत्युमुखी पडतात. सागरी संसाधनांचा ऱ्हास होतो. समुद्रकिनाऱ्यावरील खनिज तेल परिष्करण कारखान्यांतून, विहिरींतून व साठवण टाकीतून काही प्रमाणात गळत राहते व पाझरत राहते. हे तेलही समुद्राच्या पाण्यात मिसळल्यास जल प्रदूषण होते. अशा दुर्घटनांमुळे माशांना धोका निर्माण होतो. तेल परिष्करण कारखान्याच्या परिसरात जलीय कवचधारी जीवांची निपज होऊ शकत नाही. साठवणीच्या टाक्या स्वच्छ करताना त्यांतील खनिज तेल, पेट्रोल, केरोसीन, डांबर इ. पदार्थ पाण्यात मिसळतात व प्रचंड प्रमाणात मासे मरतात. समुद्रपृष्ठावर तेल पसरल्याने त्या पाण्यात सूर्याची किरणे कमी प्रमाणात मिसळतात. त्यामुळे सागरी जल व वातावरण यांच्यातील ऑक्सिजन विनिमय प्रक्रिया मंद होते.

जल प्रदूषणावरील उपाय खालीलप्रमाणे आहेत :

• जलशुद्धीकरण करणे.

• सांडपाणी व मैला पाण्यात सोडण्यापूर्वी विशेष प्रक्रिया करणे.

• पिण्याच्या पाण्याचे नियमित परीक्षण करणे.

• पाण्यातील रोगकारक जीवाणूंच्या संख्येत वाढ होणार नाही, यावर नियंत्रण ठेवणे.

• कवकनाशके, कीटकनाशके व कीडनाशके यांचा वापर मर्यादित करणे अथवा टाळणे.

• कृत्रिम खतांचा वापर कमी करून सेंद्रिय खतांचा वापर वाढविणे.

• पिण्याच्या पाण्यातील रसायनांच्या प्रमाणाची विशिष्ट मर्यादा असते. या सहज मर्यादेपेक्षा अधिक प्रमाणात रसायनांची वाढ होऊ नये, यासाठी योग्य ती दक्षता घेणे.

• किरणोत्सारी अपशिष्टे विशिष्ट जागी बंदिस्त करून ठेवण्याच्या पद्धतीचा अवलंब करणे.

• औष्णिक जल प्रदूषणामूळे जलाशय किंवा समुद्रातील पाण्याचे तापमान २ ० से.पेक्षा अधिक वाढणार नाही, याची खबरदारी घेणे.

• खनिज तेलामुळे होणाऱ्या जल प्रदूषण समस्येवर उपाययोजना आखणे.

महाराष्ट्रात जल प्रदूषण रोखण्यासाठी विविध प्रकल्प हाती घेण्यात आले आहेत. नदयांतील पाण्याच्या दर्जाचे संनियंत्रण ४८ ठिकाणी नियमितपणे केले जाते. या ४८ पैकी, ३५ ठिकाणी पाण्याचा दर्जा खालावल्याचे आढळले आहे. महाराष्ट्र राज्याने १९९५ मध्ये राष्ट्रीय नदी कृती आराखडा तयार केला असून नागरी व घरगुती सांडपाण्यामुळे होणारे जल प्रदूषण कमी करणे, हा त्यामागील मुख्य उद्देश आहे. या योजने अंतर्गत सांडपाणी अडवणे, सांडपाणी प्रक्रिया केंद्र उभारणे, नदीघाटाचा विकास करणे, कमी खर्चाचे स्वच्छतागृह बांधणे इ. योजना हाती घेण्यात आल्या आहेत. जल प्रदूषण नियंत्रित करण्यासाठी उपाययोजना सुचविणे व राज्यांच्या सहकार्याने राबविणे यासाठी भारत सरकारने राष्ट्रीय जल दर्जा मूल्यांकन प्राधिकरण नियुक्त केले आहे.

You might also like.

पिवळा कांचन (Yellow orchid tree)

गालगुंड (Mumps)

किरणोत्सर्गी अपशिष्ट (Radioactive Waste)

सॅलॅमॅंडर (Salamander)

साळींदर (Indian porcupine)

This post has 5 comments.

I like the your own idia

Water pollution बद्दल माहिती प्रशंसनीय आहे, हि बाब सामान्य जनतेला समजून सुद्धा काही करता येत नाही. त्याकरिता शासनाने सदसद्विवेकबुद्धी ने विचार करून कार्यवाही करणे आवश्यक आहे

The information is so helpful in preparing my EVs project . Thank you sir

प्रतिक्रिया व्यक्त करा उत्तर रद्द करा.

• मराठी विश्वकोश इतिहास
• पूर्व अध्यक्ष तथा प्रमुख संपादक
• विश्वकोश संरचना
• मराठी विश्वकोश खंड – विक्री केंद्रे
• ठळक वार्ता..
• बिंदूनामावली
• विश्वकोश प्रथमावृत्ती
• कुमार विश्वकोश
• मराठी विश्वकोश परिभाषा कोश
• मराठी विश्वकोश परिचय-ग्रंथ
• अकारविल्हे नोंदसूची
• मराठी विश्वकोश अभिमान गीत
• विश्वकोशीय नोंद लेखनाच्या सूचना
• ज्ञानसंस्कृती
• मराठी परिभाषा कोश
• मराठी शुद्धलेखनाचे नियम
• मराठी भाषा विभाग
• भाषा संचालनालय
• साहित्य संस्कृती मंडळ
• राज्य मराठी विकास संस्था

वायू प्रदूषण मराठी माहिती – उपाय, परिणाम, कारणे, PDF

वायू प्रदूषण मराठी माहिती Air Pollution Information in Marathi

• डिजिटल स्वाक्षरी माहिती
• डिजिटल बँकिंग बद्दल माहिती
• दुर्गा स्तोत्र मराठी
• महालक्ष्मी स्तोत्र मराठी
• गर्भवती आहार चार्ट मराठी
• वजन वाढवण्यासाठी आहार तक्ता

वायू प्रदूषणाचे मानवावर होणारे परिणाम  Effects of Air Pollution on Human Health

वायू प्रदूषणाची कारणे causes of air pollution.

• रामरक्षा स्तोत्र मराठी
• गणपती स्तोत्र मराठी
• कलौंजी मराठी माहिती
• कबड्डी ची माहितीे

वायू प्रदूषण कमी करण्याचे उपाय  How to Reduce Air Pollution

• सरकारने अशी धोरणे बनवावीत की कर्मचारी घरून काम करतील. आठवड्यातून फक्त एक दिवस ऑफिसला जा. आणि आता माहिती तंत्रज्ञानाच्या आगमनाने हे देखील शक्य झाले आहे. उदाहरणार्थ, यूएस कॉर्पोरेट क्षेत्रात काम करणारे 35% लोक आठवड्यातून फक्त एक दिवस कार्यालयात जातात. बाकीची कामे घरी बसून करा. त्यामुळे त्यांच्या येण्या-जाण्याचा खर्चही होत नाही आणि वायू प्रदूषणही वाढत नाही. ये-जा करताना लागणारा वेळ हे लोक इतर कामांसाठी वापरतात.
• अधिकाधिक सायकल वापरा.
• सार्वजनिक वाहतूक वापरा.
• मुलांना गाडीने शाळेत सोडू नका, तर त्यांना शाळेच्या वाहतुकीत जाण्यासाठी प्रोत्साहित करा.
• तुमच्या घरातील लोकांना कारपूल तयार करण्यास सांगा जेणेकरून ते त्याच कारने ऑफिसला जाऊ शकतील. त्यामुळे इंधनाची बचत होऊन प्रदूषणही कमी होईल.
• तुमच्या घराभोवती झाडे आणि रोपांची योग्य काळजी घ्या
• गरज नसताना वीज वापरू नका.
• ज्या खोलीत कूलर फॅन किंवा एअर कंडिशन आवश्यक असेल ती खोली चालवा, बाकीची जागा बंद ठेवा.
• तुमच्या बागेत कोरडी पाने असल्यास, त्यांना जाळू नका, परंतु त्यातून खत तयार करा.
• दर तीन महिन्यांनी तुमच्या कारचे प्रदूषण तपासा.
• फक्त शिसे मुक्त पेट्रोल वापरा. बाहेरच्या तुलनेत घरांमध्ये प्रदूषणाचा प्रभाव कमी असतो, त्यामुळे जेव्हा प्रदूषण जास्त असेल तेव्हा घराच्या आत जा.

कबड्डी ची माहितीे Kabaddi Information in Marathi

लस घेतल्या नंतर काय खबरदारी घ्यावी Precautions After COVID19 Vaccine in Marathi

Leave a reply cancel reply.

Easy Way for English to Marathi Typing । इंग्लिश मराठी टायपिंग करणे सोपी

लग्नाच्या वाढदिवसाच्या शुभेच्छा Anniversary Wishes in Marathi 2023

पावसाळ्यात फळ व भाजीपाले पासून होणारे फायदे Benefits of Rainy Season Fruit Vegetables in Marathi

Birthday Wishes in Marathi – वाढदिवसाच्या शुभेच्छा मराठी संदेश

सूर्य नमस्कार फायदे आणि माहिती २०२१

मारुती स्तोत्र मराठी Maruti Stotra in Marathi

• Health Tips
• Recipe in Marathi

Latest Posts

गणपती स्तोत्र मराठी ganpati stotra in marathi, श्री महालक्ष्मी स्तोत्र मराठी mahalaxmi stotra in marathi, durga stotra in marathi दुर्गा स्तोत्र मराठी 2023.

जल प्रदूषण विश्लेषण मराठी माहिती (Water Pollution Analysis Marathi Information), जल प्रदूषण समस्या (Water pollution problem in Marathi), जल प्रदूषण महत्व, जल प्रदूषण कारणे मराठी ...

प्रकल्प पद्धती (Project Methodology) Post published: 26/06/2023; Post author: ... जल प्रदूषण (Water pollution) घन कचरा व्यवस्थापन (Solid Waste Management) बिरसा मुंडा (Birsa Munda)

Jal Pradushan project in Marathi हा प्रकल्प सुद्धा प्रदूषण कमी करणाऱ्या धोरणामध्ये मदत करतो. शेतीमधून वाहणारे नायट्रोजन आणि फॉस्फरस यासारखे जास्त ...

ल प्रदूषण पर्यावरण प्रकल्प मराठी माहिती | Water Pollution Project in Marathi | Jal pradushan prakalp जल ...

जल प्रदूषण समस्या प्रस्तावना - Water pollution : मानवाच्या ...

Water Pollution Information in Marathi, or Meaning, Causes & Solution of Water Pollution & More Information about Jal Pradushan in Marathi Thursday, March 28, 2024 करिअर

11th 12th paryavarn prakalp Marathi Hava pradushan prakalp Vayu pradushan prakalp 11vi 12vi Paryavaran prakalp pdf hava pradushan हवा प्रदूषण प्रकल्प . ... project pdf link given below. ... Water pollution evs project in marathi pdf download .

water pollution information in Marathi पाणी (जल) म्हणजे जीवन होय. आपल्या सूर्य मालिकेत पृथ्वी हा एकमेव असा ग्रह आहे ज्याच्यावर सजीव सृष्टी अस्तित्वात आहे.

Evs project topivs Marathi languages - Evs project prastavana in Marathi - Evs project 12 th commers, science, format Marathi - पर्यावरण शिक्षण व जलसुरक्षा प्रकल्प pdf - पर्यावरण शिक्षण व जलसुरक्षा १२ th pdf ...

जल प्रदूषणाचे प्रकार | Types Of Water Pollution In Marathi. जल प्रदूषणाचे 3 मुख्य प्रकार आपल्या समोर ज्यांचे नाव खालील प्रमाणे आहेत. 1) रासायनिक जल प्रदूषण ...

जल प्रदूषण प्रकल्प pdf download जलप्रदूषणावरील उपाय जल प्रदूषण ...

जल प्रदूषण (Water pollution) घन कचरा व्यवस्थापन (Solid Waste Management) बिरसा मुंडा (Birsa Munda) जागतिक मधुमेह दिवस (World Diabetes Day)

Causes and Remedies for Water Pollution in Marathi : सर्व सजीवांच्या अस्तित्वासाठी पाणी हे एक ...

The paper presents a methodology for pollution assessment that includes precise determination of the pollution sources and GIS mapping, monitoring and quantification, modeling, and calculating Total Maximum Daily Load - TMDL values. Water quality model QUAL2K was employed, while developed models were used for simulation of possible scenarios.

2.1 METHODS Pollution load of a specified pollutant is the quantity of mass emitted per time unit from point or non-point sources of a defined area. Each pollution load in river waters is computed by multiplying the river discharge with the pollutant concentration measured at a prescribed river cross-section. The methods for estimation of the ...

Environment education and water security most important project for class 12th and 11th in marathi language [jalsurksha]maharashtra state board environment...

EVS PROJECT For 11th and 12th Water Pollution in Marathi | पर्यावरण शिक्षण प्रोजेक्ट जल प्रदूषण Please Like Share And Subscribe To ...

Water pollution बद्दल माहिती प्रशंसनीय आहे, हि बाब सामान्य जनतेला समजून सुद्धा काही करता येत नाही.

Abstract and Figures. The Mula and Mutha River in Pune City, India, is an important water body following through the city. However, because of the rapid global changes, status of the river is very ...

class 12th hsc All Topics EVS PROJECT - Free ebook download as PDF File (.pdf), Text File (.txt) or read book online for free. The document promotes joining various Telegram channels and groups to access study materials and notes for 12th grade and other entrance exams. It provides the names and links to join multiple Telegram channels and groups that provide notes, study materials, quizzes ...

3. Water Pollution Parameters 06-4. Cause of Water Pollution 06-5. Effects of Water Pollution 10-6. Control of water pollution 13-7. Conclusions 14-8. Bibliography 15-INTRODUCTION. We know water's another name is life. Water is one of the most important natural resources, which is absolutely essential in having life and living life.

Air Pollution Information in Marathi वायू प्रदूषण मराठी माहिती बद्दल जाणून घ्या संपूर्ण. आजच्या जगात वायू प्रदूषण Air Pollution ही एक मोठी चिंताजनक बाब आहे. आपण ...

A project report on water pollution. This project report will help you to learn about: 1. Introduction to Water Pollution 2. Meaning of Water Pollution 3. Signs 4. Major Sources 5. Common Sources 6. Classification 7. Environment of Aquatic in Water 8. Effects on Different Parameters 9. Problems 10. Effects 11. Control 12. Examples 13. […]

• business plan
• course work
• research paper

जलशुद्धीकरण (Water Purification)

• Post published: 07/12/2018
• Post author: अशोक पटवर्धन
• Post category: स्थापत्य अभियांत्रिकी
• Post comments: 0 Comments

निसर्गात उपलब्ध असलेल्या पाण्यामध्ये अनेक पदार्थ मिसळले जातात, उदा., जमिनीवर पोहोचण्यापूर्वी पावसाच्या पाण्यामध्ये हवेतील धूलिकण, जीवाणू, पराग आणि कार्बन डाय-ऑक्साइड व ऑक्सिजन ह्यांसारखे वायू मिसळतात. जमिनीवरून पाणी वाहत असताना तिच्यावर असणारे पदार्थ पाण्याबरोबर वाहत जातात.  जमिनीमध्ये मुरणाऱ्या पाण्यामध्ये मातीमधील कार्बनी (सेंद्रिय) व अकार्बनी पदार्थ विरघळतात.  थोडक्यात, पाण्याचा कोणताही वापर करण्यापूर्वी त्याच्यामध्ये अनेक पदार्थ मिसळतात, त्यांमध्ये भर पडते ती पाण्याच्या विविध वापरांमुळे.  असे प्रदूषित पाणी शुद्ध केल्याशिवाय कोणत्याच कामासाठी वापरता येत नाही.  पाणी कोणत्या मर्यादेपर्यंत शुद्ध करावे हे त्याच्या वापरावर अवलंबून असते; उदा., घरगुती वापरासाठी पाणी रंगहीन, वासहीन, चांगल्या चवीचे आणि आरोग्यदृष्ट्या सुरक्षित असले पाहिजे. औद्योगिक वापरासाठी पाण्यामध्ये उत्पादन यंत्रणेवर अनिष्ट परिणाम करणारे आणि तयार मालाची प्रत बिघडविणारे पदार्थ असता कामा नयेत. शेतीसाठी वापरण्याच्या पाण्यामध्ये मातीवर आणि पिकांवर दुष्परिणाम करणारे पदार्थ असता कामा नयेत. पृथ्वीवरील पाण्याचा एकूण साठा तिच्या जन्मापासून आजपर्यंत थोडासुद्धा वाढलेला नाही, उलट वाढती लोकसंख्या आणि तिच्या अनुषंगाने वाढते औद्योगिकीरण आणि सतत उंचावत जाणारे राहणीमान ह्यांमुळे पाण्याची मागणी एकसारखी वाढत आहे, पण त्याची उपलब्धता मात्र मर्यादित आहे.  म्हणून एकदा वापरलेल्या पाण्याचे शुद्धीकरण, त्याचा काटकसरीने वापर करणे आणि त्याचा पुनर्वापर करणे हे क्रमप्राप्तच होते.

पृथ्वीवरील पाण्याची उपलब्धता : पृथ्वीवरील एकूण पाण्याच्या ९७.१% पाणी समुद्रामध्ये आहे.  जमिनीवरील (दोन्ही ध्रुवांवरील बर्फ, गोड्या आणि खाऱ्या पाण्याच्या सरोवरांमधील, झरे व नद्या ह्यांमधून वहाणारे) पाणी एकूण पाण्याच्या २.२८%, भूगर्भामधील पाणी ०.६२% आणि वातावरणातील बाष्परूपात असणारे पाणी ०.०००१% इतके असून दैनंदिन वापरासाठी आपण फक्त जमिनीवरचे आणि भूगर्भामधील पाणीच वापरू शकतो.

शुद्धीकरणाच्या पद्धती : शुद्धीकरणाच्या पद्धतींचे दोन मुख्य गट करता येतात.

• यामध्ये फक्त भौतिक प्रक्रियांचा वापर केला जातो. उदा., चाळणे (screening), निवळणे (settling), गाऴणे (filtration), मिश्रण करणे (mixing), गोठविणे (freezing), परासरण (osmosis), पृष्ठशोषण (adsorption), वायुविनिमय (gas transfer), आयनविनिमय (ion exchange), प्रति-आयनीभवन (deionization), कणसंकलन (flocculation).
• यामध्ये रासायनिक प्रक्रियांचा वापर केला जातो. उदा. सामू सुधार (pH correction), किलाटन (coagulation), ऑक्सिडीकरण (oxidation), उदासीकरण (reduction), विरंजन (bleaching).

जलशुद्धीकरणामध्ये फक्त भौतिक किंवा फक्त रासायनिक प्रक्रिया वापरून अपेक्षित गुणवत्तेचे पाणी मिळू शकत नाही, म्हणून ह्या दोन्ही पद्धतींचे योग्य ते एकत्रीकरण करून, त्यांचा योग्य क्रम लावून शुद्धीकरणाचा आराखडा तयार केला जातो. प्रसंगी एखादा मार्गदर्शी प्रकल्प (pilot plant) चालवून प्रस्तावित शुद्धीकरण पद्धतीची परिणामकारकता पडताळून पहावी लागते.

वरील दोन गटांमधील कोणत्या प्रक्रिया शुद्धीकरणासाठी वापराव्यात हे पुढील माहितीचा उपयोग करून ठरविता येते.

पाण्याचा स्रोत : (अ) नदीतील किंवा कालव्यातील वाहते पाणी, (आ) बंधारा किंवा धरण बांधून अडविलेले पाणी, (इ) नैसर्गिक तळ्यामधील पाणी, (ई) भूगर्भातील पाणी.

पाण्याची उपलब्धता : पूर्णपणे पावसावर अवलंबून असते.

पाण्याची गुणवत्ता : वरील स्रोतांची गुणवत्ता अनुक्रमे पुढीलप्रमाणे बदलते.

• ऋतूमानाप्रमाणे मोठ्या प्रमाणावर बदलते.
• गढूळपणा कमी असला तरी सूर्यप्रकाश आणि पाण्यामध्ये सेंद्रिय पदार्थ असल्यास प्रकाशसंश्लेषण (photosynthesis) होऊन शेवाळाची वाढ होते, त्यामुळे गुणवत्ता बदलते.
• गुणवत्ता मोठ्या प्रमाणावर बदलत नाही.
• भूगर्भातील पाणी उथळ किंवा खोल विंधण विहिरीमधील निलंबित (suspended) घनपदार्थांचे प्रमाण खूप कमी असते, परंतु विरघळलेल्या (dissolved) पदार्थांचे प्रमाण जास्त असते.  ऋतुमानानुसार गुणवत्तेमध्ये फार फरक पडत नाही.

शुद्ध केलेल्या पाण्याचा वापर : (अ) घरगुती वापर : पिणे, अन्न शिजविणे, कपडे धुणे, प्रसाधन गृहामध्ये, अग्निशमन इ.

(आ) औद्योगिक वापर : कच्चा माल म्हणून, विद्रावक म्हणून, वाफ उत्पन्न करण्यासाठी, यंत्रे थंड ठेवण्यासाठी, बागकामासाठी, अग्निशमन, कारखान्यांमधील उपहारगृहे व स्वच्छतागृहे ह्यांमध्ये, कच्चा माल वाहून नेण्यासाठी, औद्योगिक अपशिष्टे वाहून नेण्यासाठी इ.

(इ) शेतीसाठी वापर : धान्य पिकवणे, फळभाज्या पिकवण्यासाठी, चारा उगवण्यासाठी, हरितगृहांसाठी इ.

(ई) मनोरंजनासाठी वापर : सार्वजनिक उद्याने, जलतरण तलाव, जलउद्याने(water parks) मध्ये.

शुद्धीकरणाच्या विविध प्रक्रियांमुळे उत्पन्न होणारे सांडपाणी आणि गाळ : (अ) गढूळता कमी करण्यासाठी निवळण आणि गाळणे ह्या प्रक्रियांमुळे अनुक्रमे गाळ (साधा किंवा रसायनमिश्रित) आणि गाळणी धुवून काढण्यासाठी वापरलेले पाणी.

(आ) आयन विनिमय आणि निरायनीकरण केल्यामुळे निष्प्रभ झालेल्या आयनांचे पुनरुज्जीवन (regeneration) करण्यासाठी वापरलेले रसायनयुक्त पाणी.

(इ) विरुद्ध परासरण (Reverse Osmosis) केल्यामुळे पाण्यामधून निघालेले क्षारयुक्त पाणी.

(ई) शुद्धीकरण केंद्रामधील प्रयोगशाळेतून  बाहेर पडणारे रसायनयुक्त पाणी.

Share this:

You might also like.

निस्यंदकाचे कार्य (Working of Filter)

निस्यंदन (Filtration)

घरगुती सांडपाणी : शुद्धीकरण पद्धती (Household Wastewater : Purification methods)

जलशुद्धीकरण : औद्योगिक वापर, जलशुद्धीकरण : पाण्यातील लोह आणि मँगॅनीज काढणे (removal of iron and manganese from water), प्रतिक्रिया व्यक्त करा उत्तर रद्द करा..

• मराठी विश्वकोश इतिहास
• पूर्व अध्यक्ष तथा प्रमुख संपादक
• विश्वकोश संरचना
• मराठी विश्वकोश खंड – विक्री केंद्रे
• ठळक वार्ता..
• बिंदूनामावली
• विश्वकोश प्रथमावृत्ती
• कुमार विश्वकोश
• मराठी विश्वकोश परिभाषा कोश
• मराठी विश्वकोश परिचय-ग्रंथ
• अकारविल्हे नोंदसूची
• मराठी विश्वकोश अभिमान गीत
• विश्वकोशीय नोंद लेखनाच्या सूचना
• ज्ञानसंस्कृती
• मराठी परिभाषा कोश
• मराठी शुद्धलेखनाचे नियम
• मराठी भाषा विभाग
• भाषा संचालनालय
• साहित्य संस्कृती मंडळ
• राज्य मराठी विकास संस्था

जल प्रदूषण प्रस्तावना | Water pollution preface in Marathi

Water pollution preface in Marathi : jal pradushan in marathi : पाणी हे पृथ्वीवरील जीवन टिकवणारे अनमोल संसाधन आहे. हे मानवी अस्तित्वासाठी, शेतीसाठी आणि उद्योगांसाठी आवश्यक आहे. तथापि, मानवी क्रियाकलापांमुळे पाण्याचे स्त्रोत दूषित झाले आहेत, ते वापरासाठी असुरक्षित बनले आहेत आणि मानव, प्राणी आणि पर्यावरणाचे आरोग्य धोक्यात आले आहे. जलप्रदूषण हा गंभीर प्रश्न असून त्याकडे तातडीने लक्ष देण्याची गरज आहे. या लेखात, आपण जल प्रदूषण प्रस्तावना (Water pollution preface in Marathi) जाणून घेऊ.

• 1 जल प्रदूषण प्रस्तावना (Water pollution preface in Marathi)
• 2.1 औद्योगिक विसर्ग
• 2.2 शेतीच्या कामांमुळे
• 2.3 सांडपाणी
• 2.4 तेल गळती
• 3.1 जलीय जीवन
• 3.2 मानवी आरोग्य
• 3.3 आर्थिक प्रभाव
• 4 जल प्रदूषणावर उपाय
• 5.1 जलस्त्रोतांमध्ये आढळणारे सर्वात सामान्य प्रदूषक कोणते आहेत?
• 5.2 जल प्रदूषणाशी संबंधित आरोग्याचे काही धोके काय आहेत?
• 5.3 जलप्रदूषण रोखण्यासाठी व्यक्ती कशी मदत करू शकतात?
• 5.4 जलप्रदूषणाचे काही आर्थिक परिणाम काय आहेत?
• 5.5 जलप्रदूषण रोखण्यासाठी सरकार काय करू शकते?

जल प्रदूषण प्रस्तावना (Water pollution preface in Marathi)

नद्या, तलाव, महासागर आणि भूजल यासारख्या जलस्त्रोतांमध्ये हानिकारक पदार्थांची उपस्थिती म्हणजे जल प्रदूषण. हे पदार्थ एकतर नैसर्गिक किंवा मानवनिर्मित असू शकतात आणि जलचर, मानव आणि पर्यावरणास हानी पोहोचवू शकतात. पाण्यातील सामान्य प्रकारच्या प्रदूषकांमध्ये रसायने, सूक्ष्मजीव, प्लास्टिक आणि इतर कचऱ्याचा समावेश आहे.

जल प्रदूषणाची कारणे

जल प्रदूषण विविध घटकांमुळे होते, यामध्ये

औद्योगिक विसर्ग

उत्पादन, खाणकाम आणि तेल उत्खनन यासारखे उद्योग रसायने, जड धातू आणि इतर प्रदूषक जलस्त्रोतांमध्ये सोडतात. या विसर्गामुळे जलचरांचे नुकसान होऊ शकते आणि पिण्याच्या पाण्याचे स्त्रोत दूषित होऊ शकतात.

शेतीच्या कामांमुळे

खते, कीटकनाशके, तणनाशके यांसारख्या शेतीच्या कामांमुळे जलप्रदूषण होऊ शकते. ही रसायने भूजल आणि पृष्ठभागावरील जलस्त्रोतांमध्ये मिसळू शकतात, ज्यामुळे पाण्याच्या गुणवत्तेवर परिणाम होतो आणि मानव आणि प्राण्यांच्या आरोग्यास धोका निर्माण होतो.

• आपत्ती व्यवस्थापन प्रकल्प निष्कर्ष (Disaster management project conclusion in Marathi)
• महापुराचे परिणाम (Consequences of the flood in marathi)

घरगुती, व्यवसाय आणि उद्योगांमधील मानवी सांडपाणी आणि सांडपाण्यात रोगजनक, रसायने आणि जड धातू सारखे हानिकारक प्रदूषक असतात. हे पदार्थ जलस्त्रोत दूषित करू शकतात आणि मानव आणि जलचरांच्या आरोग्यास धोका निर्माण करू शकतात.

जहाजे, पाईपलाईन आणि ऑफशोर ड्रिलिंगमधून तेल गळतीमुळे सागरी जीवन आणि परिसंस्थांवर विनाशकारी परिणाम होऊ शकतात. हे तेल विस्तीर्ण प्रदेशात पसरू शकते, सागरी जीवसृष्टी नष्ट करू शकते, पाण्याचे स्त्रोत दूषित करू शकते आणि किनारपट्टीवरील समुदायांच्या उपजीविकेवर परिणाम करू शकते.

जल प्रदूषण परिणाम (Effects of water pollution in Marathi)

जलप्रदूषणाचा पर्यावरण, मानवी आरोग्य आणि अर्थव्यवस्थेवर मोठा विपरीत परिणाम होतो. यापैकी काही प्रभावांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

जलप्रदूषणामुळे जलचरांचे अधिवास विस्कळीत होऊन, रोगराई निर्माण होऊन आणि मासे व इतर सजीवांचा नाश होऊन त्यांचे नुकसान होऊ शकते. त्याचा परिणाम अन्नसाखळीवरही होऊ शकतो आणि काही प्रजाती नामशेष होऊ शकतात.

मानवी आरोग्य

पाण्याच्या प्रदूषणामुळे त्वचेची जळजळ, श्वसनाचे आजार आणि गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल रोग यासारख्या आरोग्याच्या समस्या उद्भवू शकतात. यामुळे मानवांमध्ये कर्करोग आणि न्यूरोलॉजिकल डिसऑर्डर देखील होऊ शकतात.

आर्थिक प्रभाव

जलप्रदूषणामुळे उद्योग, पर्यटन आणि शेतीवर गंभीर आर्थिक परिणाम होऊ शकतात. दूषित पाण्याचे स्त्रोत पिकांचे उत्पादन कमी करतात, उत्पन्न कमी करतात आणि आर्थिक विकास कमी करतात.

जल प्रदूषणावर उपाय

जलप्रदूषण रोखण्यासाठी व्यक्ती, समाज आणि सरकार यांच्या सामूहिक प्रयत्नांची गरज आहे. जलप्रदूषणावर काही उपाय :

कचऱ्याची निर्मिती कमी करणे, साहित्याचा पुनर्वापर करणे आणि पुनर्वापर केल्यास जलस्त्रोतांमध्ये संपणाऱ्या कचऱ्याचे प्रमाण कमी होऊ शकते.

रसायनांची योग्य विल्हेवाट लावणे : रंग , बॅटरी, मोटार ऑईल यांसारख्या रसायनांची योग्य विल्हेवाट लावावी. ते कचऱ्यात टाकू नयेत किंवा नाल्यात टाकू नयेत.

जल संधारण : पाणी साठविण्यामुळे निर्माण होणाऱ्या सांडपाण्याचे प्रमाण कमी होते आणि जलशुद्धीकरण सुविधांवरील ताण कमी होतो. गळती झालेले नळ दुरुस्त करून, पाणी-कार्यक्षम उपकरणे वापरून आणि पाणी बचतीच्या सवयीचा अवलंब करून व्यक्ती पाण्याची बचत करू शकतात.

सुधारित सांडपाणी प्रक्रिया : सांडपाण्यातील प्रदूषक प्रभावीपणे काढून टाकू शकतील अशा आधुनिक सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्पांमध्ये सरकारने गुंतवणूक केली पाहिजे.

नियम आणि धोरणे : औद्योगिक विसर्ग, शेतीचा उपसा आणि तेलगळती मर्यादित करणारे नियम आणि धोरणे सरकारने लागू केली पाहिजेत.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

जलस्त्रोतांमध्ये आढळणारे सर्वात सामान्य प्रदूषक कोणते आहेत.

जलस्त्रोतांमध्ये आढळणार्या काही सामान्य प्रदूषकांमध्ये कीटकनाशके आणि खते, औद्योगिक विसर्ग, सांडपाणी आणि सांडपाणी आणि प्लास्टिक कचरा यासारख्या रसायनांचा समावेश आहे.

जल प्रदूषणाशी संबंधित आरोग्याचे काही धोके काय आहेत?

पाण्याच्या प्रदूषणामुळे त्वचेची जळजळ, श्वसनाचे आजार, गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल रोग आणि मानवांमध्ये कर्करोग आणि न्यूरोलॉजिकल डिसऑर्डर देखील उद्भवू शकतात.

जलप्रदूषण रोखण्यासाठी व्यक्ती कशी मदत करू शकतात?

कचरा कमी करणे, रसायनांची योग्य विल्हेवाट लावणे, पाण्याची बचत करणे आणि पाणी बचतीच्या सवयीचा अवलंब करून व्यक्ती जल प्रदूषण रोखण्यास मदत करू शकतात.

जलप्रदूषणाचे काही आर्थिक परिणाम काय आहेत?

जलप्रदूषणामुळे उद्योग, पर्यटन आणि शेतीवर गंभीर आर्थिक परिणाम होऊ शकतात, ज्यामुळे पिकांचे उत्पादन कमी होते, उत्पन्न कमी होते आणि आर्थिक विकास कमी होतो.

जलप्रदूषण रोखण्यासाठी सरकार काय करू शकते?

सरकारे आधुनिक सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्पांमध्ये गुंतवणूक करू शकतात, औद्योगिक विसर्ग, कृषी प्रवाह आणि तेल गळती मर्यादित करणारे नियम आणि धोरणे लागू करू शकतात आणि आपल्या जलस्त्रोतांचे संरक्षण करण्यासाठी शाश्वत पद्धतींना प्रोत्साहन देऊ शकतात.

जल प्रदूषण ही एक महत्त्वपूर्ण पर्यावरणीय समस्या आहे जी मानव, प्राणी आणि परिसंस्थांसाठी आरोग्यास धोका निर्माण करते. जल प्रदूषणाची कारणे असंख्य आहेत, परंतु असे उपाय अस्तित्वात आहेत जे त्यास निष्कर्षापासून रोखण्यास मदत करू शकतात. jal pradushan in marathi

जलप्रदूषण रोखण्यासाठी व्यक्ती, समाज आणि सरकारांनी एकत्र येऊन काम केले पाहिजे. कचरा कमी करून, रसायनांची योग्य विल्हेवाट लावून, पाण्याचे संवर्धन करून आणि नियम आणि धोरणे लागू करून आपण आपल्या जलस्त्रोतांचे संरक्षण करण्यास आणि शाश्वत भविष्य सुनिश्चित करण्यास मदत करू शकतो. आपल्या ग्रहावरील सर्वात मौल्यवान संसाधनाचे जतन करण्यात आपल्या सर्वांची भूमिका आहे आणि आता कृती केल्यास जल प्रदूषणामुळे होणारे अपरिवर्तनीय नुकसान टाळण्यास मदत होऊ शकते.

आजच्या या पोस्ट मध्ये आपण जल प्रदूषण प्रस्तावना (Water pollution preface in Marathi) याविषयी माहिती जाणून घेतली. जल प्रदूषण प्रस्तावना (Water pollution preface in Marathi) हि माहिती तुम्हाला कशी वाटली हे कमेंट मध्ये नक्की सांगा. जर तुम्हाला ही माहिती आवडली असेल तर तुमच्या मित्रांना पण नक्की शेअर करा.

Leave a Comment Cancel reply

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

वायू प्रदूषण मराठी माहिती – उपाय, परिणाम, कारणे, PDF

Table of Contents

वायू प्रदूषण मराठी माहिती Air Pollution Information in Marathi

• डिजिटल स्वाक्षरी माहिती
• डिजिटल बँकिंग बद्दल माहिती
• दुर्गा स्तोत्र मराठी
• महालक्ष्मी स्तोत्र मराठी
• गर्भवती आहार चार्ट मराठी
• वजन वाढवण्यासाठी आहार तक्ता

वायू प्रदूषणाचे मानवावर होणारे परिणाम  Effects of Air Pollution on Human Health

वायू प्रदूषणाची कारणे causes of air pollution.

• रामरक्षा स्तोत्र मराठी
• गणपती स्तोत्र मराठी
• कलौंजी मराठी माहिती
• कबड्डी ची माहितीे

वायू प्रदूषण कमी करण्याचे उपाय  How to Reduce Air Pollution

• सरकारने अशी धोरणे बनवावीत की कर्मचारी घरून काम करतील. आठवड्यातून फक्त एक दिवस ऑफिसला जा. आणि आता माहिती तंत्रज्ञानाच्या आगमनाने हे देखील शक्य झाले आहे. उदाहरणार्थ, यूएस कॉर्पोरेट क्षेत्रात काम करणारे 35% लोक आठवड्यातून फक्त एक दिवस कार्यालयात जातात. बाकीची कामे घरी बसून करा. त्यामुळे त्यांच्या येण्या-जाण्याचा खर्चही होत नाही आणि वायू प्रदूषणही वाढत नाही. ये-जा करताना लागणारा वेळ हे लोक इतर कामांसाठी वापरतात.
• अधिकाधिक सायकल वापरा.
• सार्वजनिक वाहतूक वापरा.
• मुलांना गाडीने शाळेत सोडू नका, तर त्यांना शाळेच्या वाहतुकीत जाण्यासाठी प्रोत्साहित करा.
• तुमच्या घरातील लोकांना कारपूल तयार करण्यास सांगा जेणेकरून ते त्याच कारने ऑफिसला जाऊ शकतील. त्यामुळे इंधनाची बचत होऊन प्रदूषणही कमी होईल.
• तुमच्या घराभोवती झाडे आणि रोपांची योग्य काळजी घ्या
• गरज नसताना वीज वापरू नका.
• ज्या खोलीत कूलर फॅन किंवा एअर कंडिशन आवश्यक असेल ती खोली चालवा, बाकीची जागा बंद ठेवा.
• तुमच्या बागेत कोरडी पाने असल्यास, त्यांना जाळू नका, परंतु त्यातून खत तयार करा.
• दर तीन महिन्यांनी तुमच्या कारचे प्रदूषण तपासा.
• फक्त शिसे मुक्त पेट्रोल वापरा. बाहेरच्या तुलनेत घरांमध्ये प्रदूषणाचा प्रभाव कमी असतो, त्यामुळे जेव्हा प्रदूषण जास्त असेल तेव्हा घराच्या आत जा.

कबड्डी ची माहितीे Kabaddi Information in Marathi

लस घेतल्या नंतर काय खबरदारी घ्यावी Precautions After COVID19 Vaccine in Marathi

Leave a reply cancel reply.

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.

वजन कमी करण्यासाठी आहार तक्ता Weight Loss Diet Plan in Marathi

Ghatasthapana in Marathi 2023 घटस्थापना विधि, मुहूर्त, माहिती

गणपती आरती Ganpati Arti in Marathi

E RUPI म्हणजे काय? । E RUPI बद्दल माहिती E RUPI in Marathi

Pregnancy Symptoms in Marathi गर्भधारणेची लक्षणे कोणती

• Health Tips
• Recipe in Marathi

Latest Posts

गणपती स्तोत्र मराठी ganpati stotra in marathi, श्री महालक्ष्मी स्तोत्र मराठी mahalaxmi stotra in marathi, durga stotra in marathi दुर्गा स्तोत्र मराठी 2023.

Health Marathi

Feel better, live healthier.

हवा प्रदूषण – कारणे, आरोग्य परिणाम व उपाययोजना

Share this:

• Click to share on WhatsApp (Opens in new window)
• Click to share on Facebook (Opens in new window)
• Click to share on Twitter (Opens in new window)

वायू प्रदूषण समस्या प्रस्तावना – Air pollution :

मानवी हसतक्षेपामुळे पर्यावरणाचे अपरिमित नुकसान झाले आहे. त्यामुळे जल प्रदूषण, वायू प्रदूषण, ध्वनी प्रदूषण आणि मृदा प्रदूषण अशा प्रदूषणाच्या विविध समस्या निर्माण झाल्या आहेत. त्यापैकी वायू प्रदूषण ही समस्या अत्यंत धोकादायक असते.

जिवंत रहाण्यासाठी सजीवांना प्राणवायूची आवश्यकता असते. माणूस आहार किंवा पाण्याशिवाय अनेक दिवस जिवंत राहू शकतो मात्र हवेशिवाय 10 मिनिटेही जिवंत राहू शकत नाही. प्राणवायू म्हणजेच ऑक्सिजन हा हवेतील एक महत्त्वाचा घटक आहे.

हवेत ऑक्सिजनचे प्रमाण 21% असते ते 10% कमी झाल्यास लगेच मृत्यू ओढवतो. ऑक्सिजनच्या कमतरतेमुळे सर्वप्रथम मेंदूवर आघात होतो. यामुळे गोंधळलेली अवस्था गुंगी येणे, मृत्यू येणे असे प्रकार घडतात. विषारी दूषित वायू केवळ आपल्या आस्तित्वाने हवेतील ऑक्सिजन कमी करतात. त्यामुळे हवेचे प्रदूषण होणे, प्राणवायू विषारी होणे ही अत्यंत धोकादायक अशी समस्या ठरते.

हवेतील प्रदूषणाचा परिणाम मानवी जीवनाबरोबरच वनस्पती आणि इतर जीवसृष्टीवर होतो. त्यामुळे हवेच्या प्रदूषणाच्या समस्येकडे सर्वांनी जाणीवपूर्वक लक्ष देऊन आपापल्यापरीने हवा प्रदूषण रोखण्यासाठी प्रयत्न करणे ही काळाची गरज बनली आहे.

वायू प्रदूषण म्हणजे काय..?

जगण्यासाठी सर्वच सजीवांना प्राणवायूची गरज असते. हा प्राणवायू (ऑक्सिजन) हवेमध्ये असतो. वातावरणातील हवेमध्ये दूषित अपायकारक घटक मिसळल्यामुळे हवा प्रदूषित होत असते. यामुळे त्या हवेची गुणवत्ता खालावते, अशी हवा सजीवांच्या आरोग्यासाठी धोकादायक ठरू लागते यालाच वायू प्रदूषण किंवा हवेचे प्रदूषण असे म्हणतात.

हवेची गुणवत्ता ही वायू गुणवत्ता निर्देशांक (Air Quality Index) नुसार तपासली जाते. ज्या हवेचा गुणवत्ता इंडेक्स 0 ते 50 दरम्यान असतो ती हवा श्वास घेण्यासाठी योग्य असते. तर 50 पुढील इंडेक्स हा हवा प्रदूषित असल्याचे सूचित करतो.

हवेतील प्रमूख घटक व त्यांचे प्रमाण – 1. नायट्रोजन 79.20 % 2. ‎ऑक्सिजन 20.60 % 3. ‎कार्बनडाय ऑक्साईड 0.20 % 4. ‎अन्य घटक – सूक्ष्म स्वरूपात असतात

वायू प्रदूषणाची कारणे (Causes) :

हवेच्या प्रदूषणास मानवच सर्वस्वी जबाबदार आहे.

• वाढती लोकसंख्या, शहरीकरण,
• ‎औद्योगिक विकास, कारखान्यांतून बाहेर पडणारा विषारी वायू,
• औष्णिक वीज केंद्रामधून निघणारे धूर,
• रासायनिक उद्योगातून बाहेर पडणारी रासायनिक घटके,
• ‎बेसुमार वृक्षतोड,
• ‎धूळ, कचरा पेठविणे, प्लास्टिक जाळणे, टायर जाळणे,
• लाकडांचा जळणासाठी वापर करणे,
• ‎अमर्यादित वाहनांचा वापर. वाहनामुळे होणारे प्रदूषण हे सर्वात जास्त प्रमाणात असते. वाहनांच्यामुळे होणाऱ्या प्रदूषणात कार्बन मोनोक्साईडचे प्रमाण दोन तृत्यांश इतके असते. तर हायड्नेकार्बन आणि नायट्न्स ऑक्साईड निम्या प्रमाणात असते.
• ‎सुखसाधनांच्या वस्तूंचा (जसे, फ्रिज, एअरकंडिशनर इत्यादी) अतिवापर,
• ‎शेतामध्ये कीटकनाशके, जंतूनाशके यांचे सोडलेले फवारे,
• ‎अणुबाँब सारखे शास्त्रीय प्रयोग ह्यामुळे वायू प्रदूषण मोठ्या प्रमाणात होत आहे. याशिवाय जंगलातील वणवा, ज्वालामुखीतून निघणारी राख व इतर घातक वायू यासारख्या नैसर्गिक कारणांमुळेही हवा प्रदूषित होत असते.

हवा प्रदूषणाचे परिणाम :

हवेशिवाय मनुष्यप्राणी जिवंत राहूच शकत नाही. कारण जगण्यासाठी हवेच्या श्वसनाची क्रिया सतत चालू राहावी लागते. मात्र श्वसनावाटे शरीरात येणारी हवाच जर प्रदूषित असेल तर? त्याचा निश्चितचं वाईट परिणाम आपल्या आरोग्यावर होऊ लागतो.

विविध प्रदूषक घटकांचा आरोग्यावर होणारे दुष्परिणाम – प्रदूषित हवेमुळे संपूर्ण सजीवसृष्टीवर परिणाम होतो. प्रदूषणामुळे येत्या काळात कोलकाता, दिल्ली आणि त्या खालोखाल मुंबईत वायू प्रदूषणामुळे अकाली मृत्यूचे प्रमाण वाढेल, असे सर्वेक्षणात आढळले आहे.

वायु प्रदूषणामुळे उद्भवलेल्या आरोग्य समस्येने, श्वसन क्रियेत अडचणी येणे, दमा, खोकला यांसारखे श्वसन व हृदयासंबंधीची स्थिती अधिक गंभीर होऊ शकते. श्वसन मार्ग आणि फुफ्फूसाचे विविध रोग होतात. त्याच प्रमाणे दमा , क्रॅन्सर , बेशुध्द पडणे, घसा खवखवणे, डोळयातुन पाणी येणे इ. विकार होतात. व्यक्तीची रोगप्रतिकारकशक्ती कमी होते आणि व्यक्तीचे शरीर सगळया रोगांना सहज बळी पडते. विविध प्रदूषणामुळे व्यक्तीच्या सगळया शरीर आणि मनावर मोठा परिणाम होत असतो. हा परिणाम स्पष्ट दिसत नाही तर कित्येक वर्षे हळूहळू होत असतो आणि त्याचे धोके खूप उशिरा लक्षात येतात.

वनस्पतींवरही विषारी वायूचा गंभीर परिणाम होतो. झाडांची वाढ खुटंणे, पाने वाळणे, वाकणे, झाड मरून जाणे किंवा उत्पन्न कमी येणे इत्यादी परिणाम होतात.

हवा प्रदूषणामुळे ऐतिहासिक वास्तूंचेही (ताजमहाल इ.) नुकसान होते, रंग बदलणे इत्यादी गोष्टी घडू शकतात. दूषित हवेमुळे वातावरणातील तापमान वाढते व त्याचा परिणाम हवामानावर तसेच पावसावर होतो. आम्लवृष्टी होते.

याशिवाय वाढत्या कार्बन डायऑक्साइडमुळे पृथ्वीच्या ओझोन या वायू थराचे प्रमाणही कमी होत आहे. ओझोन थरामुळे सूर्याची जास्त प्रखर किरणे पृथ्वीवर येण्यापासून रक्षण होते. मात्र ओझोनचा थर पातळ होत असल्याने सूर्याची प्रखर किरणे पृथ्वीवर येत आहेत त्यामुळेच जागतिक तापमानवाढीची समस्याही आजकाल भेडसावत आहे.

वायू प्रदूषण उपाययोजना :

• वृक्ष लागवड करून झाडांचे संवर्धन करावे,
• वृक्षतोड, वणवा यासारख्या संकटापासून झाडे वाचवावीत,
• पेट्रोल व डिझेलवर चालणाऱ्या वाहनांचा वापर मर्यादित करावा.
• इलेक्ट्रिक आणि CNG वाहनांचा वापर करावा,
• सायकालचा वापर करावा,
• सार्वजनिक वाहनांचा सर्वांनी मोठ्या प्रमाणात वापर करावा,
• प्रदूषण कमी करण्यासाठी उद्योग प्रकल्प क्षेत्राला आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर बंधनकारक करावे,
• सेंद्रिय शेतीला प्राधान्य द्यावे,
• वाढत्या लोकसंख्येला आळा घालावा,
• उघड्यावर कचरा जाळणे टाळावे,
• लाकडे, प्लास्टिक, कपडे किंवा रबर जाळणे टाळावे,

अशा उपायांचा अवलंब करून आपण वायू प्रदूषणाची समस्या दूर करू शकतो.

हे सुद्धा वाचा.. जलप्रदूषण विषयी माहिती जाणून घ्या.

Read Marathi language article about Air pollution problem causes, Health Effects and Solutions. Last Medically Reviewed on February 26, 2024 By Dr. Satish Upalkar.

Dr. Satish Upalkar

Dr. Satish Upalkar, obtained his bachelor’s degree in medicine and surgery from Maharashtra University of Health Sciences, Nashik, India in 2010. He is also a member of the Medical Council of Indian Medicine, Mumbai. He is working as a General Physician and Healthcare Consultant. Since 2012, he has had extensive experience in writing on various medical topics for the general public. After medical graduation, he has also completed diploma in diet and nutrition as well as yoga.